Əlamətləri:
Ağciyər emboliyasının əlamətləri emboliyanın ölçüsündən, tıxanmanın yerindən və insanın ümumi sağlamlıq vəziyyətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Ən çox rast gəlinən əlamətlər aşağıdakılardır:
Ani başlayan nəfəs darlığı: Ən ümumi simptomdur və istirahət halında da baş verə bilər.
Sinə ağrısı: Dərin nəfəs alma, öskürək və ya öne eğilmək zamanı daha da pisləşən kəskin və ya batıcı ağrı.
Öskürək: Bəzən qanla qarışıq balğam (hemoptizi) ilə müşayiət oluna bilər.
Tez-tez və ya nizamsız ürək döyüntüsü (taxikardiya)
Başgicəllənmə və ya bayılma (sinqop)
Ayaqlarda ağrı və ya şişkinlik: Adətən dərin damar trombozu (DVT) ilə əlaqəli olaraq yaranır.
Təngnəfəslik və narahatlıq hissi
Dəri rənginin solğunlaşması və ya göyərməsi (sianoz)
Hərarət və ya soyuq tərləmə
Səbəbləri və Risk Faktorları:
Ağciyər emboliyasının ən ümumi səbəbi qan laxtasıdır, lakin digər səbəblər də mümkündür, məsələn, yağ damcıları (uzun sümüklərin sınığı zamanı), hava kabarcıqları, amnion mayesi (doğuş zamanı) və ya xərçəng hüceyrələri. Risk faktorları aşağıdakılardır:
Uzun müddət hərəkətsizlik: Uzun müddət oturmaq və ya uzanmaq (məsələn, uzun müddət təyyarə səyahəti və ya yataq istirahəti zamanı) qan laxtalanması riskini artırır.
Cərrahiyyə əməliyyatları və ya travmalar: Xüsusilə ortopedik cərrahiyyə əməliyyatları, travmalar və ya yaralanmalar.
Dərin damar trombozu (DVT) tarixi: Əvvəlki tromboz hadisəsi riski artırır.
Xərçəng: Xərçəng və ya onun müalicəsi qan laxtalanması riskini artıra bilər.
Hormon terapiyası və ya oral kontraseptivlər: Estrogen tərkibli dərmanlar qan laxtalanması riskini artıra bilər.
Hamiləlik və doğuş sonrası dövr: Hamiləlik zamanı qan laxtalanması riski artır.
Genetik faktorlar: Bəzi irsi qan laxtalanması pozğunluqları (məsələn, Faktor V Leiden mutasiyası).
Ürək-damar xəstəlikləri və piylənmə: Bunlar da qan laxtalanması riskini artırır.
Siqaret çəkmək: Damarlarda zədələnmə riski artır və qan laxtalanmasına meyilli edir.
Diaqnoz:
Ağciyər emboliyasının diaqnozu üçün həkimlər aşağıdakı metodlardan istifadə edə bilərlər:
D-dimer testi: Qanda D-dimer səviyyəsi yüksəkdirsə, bu, qan laxtalanmasının ola biləcəyini göstərə bilər.
Spiral Kompüter Tomoqrafiyası (CT Pulmonar Angioqrafiya): Ağciyərlərdəki qan laxtalarını aşkarlamaq üçün ən yaygın və təsirli görüntüləmə üsuludur.
Ventilyasiya-Perfusiya (V/Q) Skanı: Ağciyərlərdəki qan axını və hava mübadiləsini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur.
Ağciyər Angioqrafiyası: Kontrast maddə istifadə edərək ağciyərlərin qan damarlarını göstərən xüsusi bir test.
Doppler Ultrasəs: Dərin damar trombozunu (DVT) aşkar etmək üçün istifadə olunur.
Elektrokardioqrafiya (EKQ) və sinə rentgeni: Digər ürək və ağciyər problemlərini istisna etmək üçün.
Müalicə:
Ağciyər emboliyasının müalicəsi laxtanın aradan qaldırılmasına və laxtanın yenidən əmələ gəlməsinin qarşısını almağa yönəlib. Müalicə metodları aşağıdakılardır:
Antikoaqulyantlar (Qan Durulaşdırıcılar): Heparin, varfarin, apixaban və ya rivaroksaban kimi dərmanlar qan laxtalanmasının qarşısını almaq və mövcud laxtaların böyüməsinin qarşısını almaq üçün istifadə olunur.
Trombolitiklər (Laxta Əridiricilər): Streptokinaz, alteplaz və ya tenekteplaz kimi dərmanlar böyük və həyati təhlükə yaradan laxtaları tez bir zamanda əritmək üçün istifadə olunur. Bu metod ağır hallarda tətbiq edilir.
Cərrahi müdaxilə və ya Kateter-əsaslı müalicə: Xüsusi hallarda qan laxtasını cərrahi yolla və ya kateter vasitəsilə çıxarmaq.
Inferior Vena Kava (IVC) Filtrləri: DVT olan və antikoaqulyant terapiyası ala bilməyən xəstələr üçün alt boş venaya filtr yerləşdirilərək laxtaların ağciyərlərə çatmasının qarşısı alınır.
Profilaktika:
Ağciyər emboliyasının qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirlər faydalı ola bilər:
Uzun müddət oturmaq və ya uzanmaqdan çəkinin; hərəkət edin və ayaqlarınızı hərəkətdə saxlayın.
Cərrahiyyə sonrası mümkün qədər tez hərəkətə başlayın.
Həkiminiz tərəfindən tövsiyə edilən kompression corabları və ya antikoaqulyant dərmanları istifadə edin.
Sağlam bədən çəkisini saxlayın və müntəzəm olaraq idmanla məşğul olun.
Siqareti tərk edin və spirt qəbulunu məhdudlaşdırın.
Ağciyər emboliyası simptomlarınız varsa və ya risk faktorlarınız varsa, dərhal tibbi yardıma müraciət etmək vacibdir.
