Necə Yaranır?
Skuamöz hüceyrəli karsinoma adətən bronxlardakı skuamöz hüceyrələrdən başlayır. Normalda bu hüceyrələr nəfəs yollarının selikli qişasını qoruyur. Uzun müddətli siqaret tüstüsü, hava çirkliliyi və digər zərərli maddələrin təsiri ilə bu hüceyrələr zədələnərək anormal şəkildə böyüyür və xərçəngə çevrilir.
Skuamöz Hüceyrəli Karsinomanın Əlamətləri
1. Tənəffüs Sistemi ilə Bağlı Əlamətlər
Davamlı öskürək (xüsusilə xroniki öskürəkdə dəyişikliklər).
Qanlı bəlğəm (hemoptizi).
Sinə ağrısı (dərin nəfəs alma və ya öskürək zamanı artan ağrı).
Nəfəs darlığı və hırıltı.
Tez-tez bronxit və ya pnevmoniya.
2. Ümumi Əlamətlər
Arıqlama və iştahsızlıq.
Halsızlıq və yorğunluq.
Qızdırma və tərləmə (xüsusilə gecələr).
3. Genişlənmiş Xərçənglə Bağlı Əlamətlər
Səsin xırıltılı olması (səs tellərinin təsirlənməsi).
Boyun və ya çiyin nahiyəsində şişkinlik (limfa düyünlərinin böyüməsi).
Sümük ağrıları (metastaz vəziyyətində).
Risk Faktorları
1. Siqaret Çəkmək
Skuamöz hüceyrəli karsinoma ən çox siqaret çəkənlərdə görülür.
Uzunmüddətli siqaret çəkənlərdə risk daha yüksəkdir.
2. Hava Çirkliliyi və Kimyəvi Maddələr
Asbest və ya digər kimyəvi maddələrlə uzun müddətli təmas.
İş yerlərində radon qazı və ya zərərli qazların təsiri.
3. Genetik Faktorlar
Ailəsində ağciyər xərçəngi olanlarda risk artır.
4. Xroniki Ağciyər Xəstəlikləri
KOAH (xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi) və ya uzun müddətli ağciyər infeksiyaları.
Diaqnoz
1. Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə
Həkim əlamətləri və xəstənin siqaret çəkmə və ya kimyəvi təsirlərə məruz qalma tarixçəsini qiymətləndirir.
2. Görüntüləmə Testləri
Rentgen: Ağciyərdə kütlələri aşkar etmək üçün.
KT (Kompyuter Tomoqrafiyası): Daha detallı görüntülər üçün.
PET Skanı: Xərçəngin yayılmasını müəyyən etmək üçün.
3. Bronxoskopiya
Tənəffüs yollarının kamerayla incələnməsi və biopsiya nümunəsi götürülməsi.
4. Biopsiya
Doku nümunəsi götürülərək xərçəng hüceyrələrinin mövcudluğu təsdiqlənir.
5. Qan Testləri
Şiş markerlərinin və ümumi sağlamlıq göstəricilərinin yoxlanması.
Müalicə Yolları
1. Cərrahiyyə
Xərçəngin erkən mərhələlərində istifadə olunur.
Lobektomiya: Ağciyərin zədələnmiş hissəsinin çıxarılması.
Pnömonektomiya: Ağciyərin bir tam hissəsinin çıxarılması.
2. Radioterapiya
Cərrahiyyədən sonra və ya əvvəl xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün istifadə edilir.
Metastaz vəziyyətində ağrını azaltmaq üçün tətbiq oluna bilər.
3. Kimyaterapiya
Cərrahiyyə mümkün olmadıqda və ya xərçəng yayılmışsa tətbiq olunur.
Damar içi dərmanlarla xərçəng hüceyrələrinin böyüməsi yavaşladılır.
4. İmmunoterapiya
Bədənin immun sisteminin xərçəngə qarşı mübarizə aparmasını stimullaşdırır.
5. Hədəfli Müalicə
Xərçəng hüceyrələrinin spesifik genetik və molekulyar xüsusiyyətlərini hədəfləyən dərmanlar.
Proqnoz və Sağqalma
Erkən mərhələdə diaqnoz qoyulmuş skuamöz hüceyrəli karsinoma daha yüksək sağ qalma şansı təqdim edir.
Mərhələyə görə sağqalma: Xərçəng yayılmışsa (metastaz), sağ qalma şansı azalır.
Müalicə şansı xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyəti, yaş və xəstəliyin yayılma səviyyəsindən asılıdır.
Profilaktika
Siqaretdən Uzaq Durun: Siqareti buraxmaq riskin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına kömək edir.
Hava Çirkliliyindən Çəkinin: İş yerlərində qoruyucu vasitələrdən istifadə edin.
Müntəzəm Müayinələr: Yüksək riskli şəxslər üçün erkən diaqnoz məqsədilə.
Sağlam Həyat Tərzi: Bəslənməyə və fiziki aktivliyə diqqət yetirin.
Nəticə
Ağciyərin skuamöz hüceyrəli karsinoması, əsasən siqaret çəkənlərdə rast gəlinən ciddi bir xərçəng növüdür. Erkən diaqnoz və müalicə ilə sağ qalma şansı artır. Risk faktorlarından çəkinmək və vaxtında tibbi yardıma müraciət etmək bu xəstəliklə mübarizədə vacibdir. Əgər davamlı öskürək, qanlı bəlğəm və ya sinə ağrısı kimi əlamətlər hiss edirsinizsə, dərhal həkimə müraciət edin.
