Anafilaktik Şokun Əlamətləri
Anafilaktik şok əlamətləri adətən allergenlə təmasdan sonra bir neçə dəqiqə içində ortaya çıxır və sürətlə irəliləyə bilər. Əsas əlamətlər aşağıdakılardır:
Dəri və Qıcıqlanma:
Ürtiker (qaşınan qırmızı ləkələr),
Dəridə qızartı və şişkinlik,
Dəridə isti hiss.
Tənəffüs Sistemi Əlamətləri:
Boğazda şişkinlik və daralma hissi,
Tənəffüs çətinliyi və təngnəfəslik,
Öskürək, hırıltılı nəfəs.
Ürək-damar Sistemi Əlamətləri:
Ürək döyüntüsündə sürətlənmə (taxikardiya),
Qan təzyiqində kəskin düşmə,
Başgicəllənmə və bayılma.
Həzm Sistemi Əlamətləri:
Qarında ağrı, bulantı və qusma,
İshal və ya qarın boşalması.
Əsas Həyat Funksiyalarında Dəyişikliklər:
Huşun itməsi,
Gözlərdə bulanıqlıq və görmə pozğunluğu.
Bu əlamətlərdən hər hansı biri ortaya çıxdığında, xüsusilə tənəffüs və qan dövranı ilə əlaqəli problemlər meydana gəldikdə, dərhal təcili tibbi yardım çağırmaq həyati əhəmiyyət daşıyır.
Anafilaktik Şokun Səbəbləri
Anafilaksi, bədənin müəyyən allergenə qarşı həddindən artıq reaksiya göstərməsi nəticəsində yaranır. Əsas allergenlər aşağıdakılardır:
Qida Allergiyaları: Qoz-fındıq, balıq, dəniz məhsulları, yumurta, süd və bəzi meyvələr anafilaksiyaya səbəb ola bilər.
Dərmanlar: Antibiotiklər (məsələn, penisillin), aspirin, qeyri-steroid antiinflamatuar dərmanlar (NSAİİ) və bəzi peyvəndlər.
Böcək Sancmaları: Arı, milçək və digər böcək sancmaları anafilaksi yarada bilər.
Lateks: Xüsusilə tibbi əlcəklər, bəzi tibbi avadanlıqlar və lateksdən hazırlanan məhsullara qarşı həssas olan insanlarda anafilaksi meydana gələ bilər.
Anafilaktik Şokun Müalicəsi
Anafilaktik şok zamanı tez bir şəkildə müdaxilə etmək həyati əhəmiyyət daşıyır. Əsas müalicə üsulları:
Adrenalin (Epinefrin) İynəsi (EpiPen): Anafilaksi zamanı dərhal istifadə edilən adrenalin, həyati əhəmiyyət daşıyır. Adrenalin, qan təzyiqini artırır, tənəffüs yollarını genişləndirir və bədənin allergik reaksiyasını dayandırır. EpiPen adlı avtomatik enjektor, adrenalin inyeksiyasını asanlıqla təmin edir və anafilaksi riski olan insanlar tərəfindən hər zaman daşınmalıdır.
Oksigen Terapiyası: Tənəffüs problemləri zamanı oksigen verilməsi həyati funksiyaları dəstəkləmək üçün faydalıdır.
Antihistamin və Kortikosteroidlər: Adrenalin tətbiqindən sonra həkimlər antihistaminlər və kortikosteroidlərdən istifadə edərək bədənin allergik reaksiyasını daha uzun müddət nəzarətdə saxlayır.
Damar Daxili Maye: Qan təzyiqi kəskin düşdüyü hallarda damardan maye verilərək qan təzyiqi normallaşdırıla bilər.
Anafilaktik Şokun Qarşısını Alma Yolları
Allergenlərdən Uzaq Durmaq: Həssas olduğunuz maddələri tanımaq və bu maddələrlə təmasdan qaçmaq vacibdir. Qida allergiyası olanlar üçün qida etiketlərini oxumaq və allergen tərkibli qidalardan çəkinmək tövsiyə edilir.
EpiPen Daşımak: Anafilaksi riski olan insanlar EpiPen adlı adrenalin enjektorunu hər zaman yanlarında saxlamalıdırlar və istifadə qaydalarını bilməlidirlər.
Tibbi Xəbərdarlıq Qolbağı: Anafilaksi riski olan insanlar tibbi xəbərdarlıq qolbağı taxaraq vəziyyətlərini göstərən məlumatları bildirməlidirlər. Bu, təcili vəziyyətlərdə sağlamlıq işçilərinin daha tez və effektiv müdaxilə etməsinə kömək edə bilər.
Həkimlə Məsləhətləşmək: Xüsusilə yeni dərman və ya müalicə üsullarını tətbiq etməzdən əvvəl, həkimə allergiyalar haqqında məlumat vermək vacibdir.
Anafilaktik şok çox təhlükəli və sürətlə irəliləyən bir vəziyyətdir və ən kiçik əlamətdə belə təcili tibbi yardım tələb edir. Anafilaksi riskinə qarşı diqqətli olmaq, profilaktik tədbirlər görmək və müvafiq tibbi avadanlıqları yanınızda daşımaq həyati önəm daşıyır.
