Anemiyanın Səbəbləri
Anemiyanın müxtəlif səbəbləri arasında:
Dəmir çatışmazlığı
Ən yaygın səbəbdir. Qan itkisi (məsələn, menstrual dövrlər, mədə-bağırsaq qanamaları) və ya kifayət qədər dəmir qəbul etməmək (pəhrizdə az dəmir) dəmir çatışmazlığı anemiyasına səbəb ola bilər.
Vitamin çatışmazlığı
Folik turşu və B12 vitamini çatışmazlığı qırmızı qan hüceyrələrinin düzgün formalaşmamasına səbəb ola bilər.
Xroniki xəstəliklər
Böyrək xəstəliyi, xərçəng və revmatizm kimi xroniki xəstəliklər qırmızı qan hüceyrələrinin yaranmasını azalda bilər.
Genetik xəstəliklər
Orak hüceyrəli anemiya və talassemiya kimi irsi xəstəliklər qırmızı qan hüceyrələrinin anormal şəkildə yaranmasına səbəb olur.
Aplastik anemiya
Sümük iliyinin qırmızı qan hüceyrələrini kifayət qədər istehsal edə bilməməsi ilə xarakterizə olunan nadir bir vəziyyət.
Hemolitik anemiya
Qırmızı qan hüceyrələrinin normal ömründən əvvəl parçalanması (hemoliz) nəticəsində yaranır. Bu vəziyyət immun sistem problemləri, infeksiyalar və ya bəzi dərmanlar səbəbindən baş verə bilər.
Simptomlar
Anemiyanın simptomları anemiyanın növü, səbəbi və şiddətinə görə dəyişə bilər, lakin ümumi simptomlar arasında:
Yorğunluq və zəiflik
Solğun dəri
Tez-tez ürək döyüntüsü (taxikardiya)
Nəfəs darlığı
Başgicəllənmə və ya baş ağrısı
Soyuq əllər və ayaqlar
Sinə ağrısı
Dırnaqların zəifliyi
Konsentrasiya problemləri
Diaqnoz
Anemiyanın diaqnozu üçün həkim ümumiyyətlə aşağıdakı testləri və üsulları istifadə edir:
Tam qan sayımı (CBC)
Qırmızı qan hüceyrələrinin, hemoglobin və hematokrit səviyyələrini yoxlamaq üçün.
Dəmir və vitamin səviyyələrinin ölçülməsi
Qanda dəmir, ferritin, folik turşu və B12 vitamini səviyyələrini yoxlamaq üçün.
Retikulosit sayımı
Sümük iliyinin qırmızı qan hüceyrələrini nə dərəcədə istehsal etdiyini qiymətləndirmək üçün.
Sümük iliyi testi
Əgər lazımdırsa, sümük iliyindən nümunə götürülərək müayinə edilir.
Müalicə
Anemiyanın müalicəsi əsas səbəbdən asılıdır:
Dəmir çatışmazlığı anemiyası
Dəmir əlavələri: Dəmir tabletləri və ya mayelər.
Dəmir zəngin qidalar: Qırmızı ət, ispanaq, paxlalılar və dəmir ilə zənginləşdirilmiş qidalar.
Vitamin çatışmazlığı anemiyası
B12 vitamini və folik turşu əlavələri: Tabletlər və ya inyeksiyalar.
Vitamin zəngin qidalar: Yumurta, süd məhsulları, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər və sitrus meyvələri.
Xroniki xəstəlik anemiyası
Xəstəliyin müalicəsi: Əsas xəstəliyin müalicəsi anemiyanın yaxşılaşmasına kömək edə bilər.
Eritropoetin: Böyrək xəstələrində qırmızı qan hüceyrələrinin yaranmasını artırmaq üçün.
Genetik anemiyalar
Orak hüceyrəli anemiya və talassemiya: Genetik məsləhət, qırmızı qan hüceyrələri köçürmələri və bəzi hallarda sümük iliyi transplantasiyası.
Aplastik anemiya
Sümük iliyi transplantasiyası: Sümük iliyi fəaliyyətini bərpa etmək üçün.
İmmunossupressiv terapiya: İmmun sistemin sümük iliyinə hücum etməsini azaltmaq üçün.
Hemolitik anemiya
Steroidlər və immunossupressiv dərmanlar: Qırmızı qan hüceyrələrinin parçalanmasını yavaşlatmaq üçün.
Plazmaferez: Qanda zərərli antikorların çıxarılması.
Profilaktika
Anemiyanın bəzi növlərinin qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirlər görülə bilər:
Dəmir zəngin pəhriz: Qırmızı ət, ispanaq, paxlalılar və dəmir ilə zənginləşdirilmiş qidalar yeyin.
Vitamin B12 və folik turşu qəbulunu artırmaq: Yumurta, süd məhsulları, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər və sitrus meyvələri daxil edin.
Sağlam həyat tərzi: Balanslı qidalanma, müntəzəm idman və kifayət qədər yuxu.
Siqaretdən uzaq durmaq: Siqaret çəkməkdən çəkinmək və tütün məhsullarından uzaq durmaq.
Nə Zaman Həkimə Müraciət Etməli
Əgər anemiya simptomları müşahidə edilərsə, aşağıdakı hallarda həkimə müraciət etmək vacibdir:
Davamlı yorğunluq və zəiflik
Nəfəs darlığı və ya sinə ağrısı
Qanaxmalar və ya qeyri-adi qanamalar
Başgicəllənmə və ya tez-tez baş ağrısı
Anemiya ciddi bir vəziyyət ola bilər və düzgün müalicə olunmadıqda daha ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Təxirə salınmadan tibbi yardım almaq problemlərin erkən aşkarlanmasına və müalicəyə kömək edə bilər.
