Anoreksiya Nervoza (Yemək Bozukluğu) Xüsusiyyətləri:
Çəkidə Kəskin Azalma:
Anoreksiya nervozası olan insanlar, hətta normal və ya sağlam bir bədən çəkisinə sahib olsalar da, özlərini həddindən artıq yağlı hiss edirlər və ağırlığı azaldan davranışlar göstərirlər.
Bədənin Şəkli və Ağırlığına Aşırı Fikir:
Bu vəziyyətdə olan insanlar, bədənlərinin şəkli və ağırlığına olan qərarsızlıq və istəksizlik hissi yaşayırlar. Onlar öz çəkilərini daim yüksək qiymətləndirir və hər hansı bir əlavə qida qəbulunu günahkar hesab edirlər.
Yeməkdən Qaçınma və Qidalanma İnkari:
Anoreksiya nervozası olan insanlar, yeməkdən qaçınmaq və ya yeməkləri minimalizə etmək meylindədirlər. Çox zaman pəhrizlər, qidalanma çatışmazlıqları və kilo itirmək məqsədilə qeyri-sağlam qida davranışları inkişaf edər.
Psixoloji və Emosional Problemlər:
Anoreksiya nervozası, bəzən depresiya, anksiyete, özünə hörmətin aşağı olması və düşüncə pozğunluqları ilə əlaqəli olur. İnsanlar bədənlərini qəbul etməkdə çətinlik çəkir və bu psixoloji narahatlıqlar, xəstəliyin inkişafını dəstəkləyə bilər.
Fiziki Sağlamlıq Problemləri:
Uzun müddət davam edən anoreksiya nervozası, ciddi fiziki sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Bu, bağırsaq sisteminin pozulması, kardiyovaskulyar problemlər, konsentrasiya çətinlikləri, hormon pozğunluqları, güclü zəiflik, bədənin su və elektrolit balansının pozulması və daha ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər.
Anoreksiya Nervoza'nın Səbəbləri:
Anoreksiya nervozasının səbəbləri çoxşaxəlidir və həm genetik, həm də çevresel faktorlar ilə əlaqəli ola bilər. Bu səbəblərdən bəziləri:
Genetik Faktorlar:
Araşdırmalar göstərir ki, ailədə anoreksiya nervozası və ya digər yemək pozğunluqları olan insanlarda bu vəziyyətin inkişaf etmə riski daha yüksəkdir. Yəni genetik meyil, bu xəstəliyin inkişafında əhəmiyyətli bir rol oynayır.
Psixoloji Faktorlar:
İnsanlar, özlərinə aşağı qiymət vermək və kontrol itirmək hissi ilə əlaqədar anoreksiya nervozasını inkişaf etdirə bilərlər. Mükəmməllik və hər şeyin kontrol altında olması kimi aşırı düşüncə və davranışlar bu vəziyyətin başlanmasına səbəb ola bilər.
Çevresel Faktorlar:
Cəmiyyətdəki gözəl bədən imajı və yemək vərdişləri ilə əlaqədar təzyiqlər anoreksiya nervozasını tetikleyebilir. Xüsusən moda, sosial media və ailə təzyiqləri, bədən çəkisinə dair gözləntilər ilə bağlı inkişaf edə bilər.
Trauma və Stres:
Emosional travma (məsələn, ailəvi problemlər, zorakılıq və ya xəstəlik) və ya uzun müddət davam edən stres anoreksiya nervozasının inkişafını dəstəkləyə bilər.
Bədənə Dair Sosial Təzyiqlər:
Moda, sosial şəbəkələr və aile təzyiqləri, gözəl bədən imajına dair gözləntilər, bəzən insanları öz bədənlərini bəyənməyə və nəzarət etməyə məcbur edə bilər.
Anoreksiya Nervoza'nın Sağlamlığa Təsirləri:
Anoreksiya nervozası fiziki və emosional sağlamlığa çox ciddi təsirlər göstərə bilər. Bəzi fiziki nəticələr bunlardır:
Qida çatışmazlıqları: Uzun müddət davam edən qida məhdudiyyətləri, vitamin və mineral çatışmazlıqları ilə nəticələnə bilər. Bədən ehtiyac duyduğu enerji və qida maddələrini əldə edə bilmədikdə, bu, çoxsaylı sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Ürək Problemləri: Qidalanma çatışmazlığı və elektrolit pozğunluqları, ürəkdə ritm pozğunluqları və azalmış qan təzyiqi kimi ciddi problemlərə yol aça bilər. Bu, ürək çatışmazlığına və ya şok vəziyyətinə gətirib çıxara bilər.
Osteoporoz (Sümük Yumuşalması): Uzun müddət davam edən qida çatışmazlığı, sümük sıxlığının azalmasına və osteoporoz (sümük zəifliyi) kimi vəziyyətlərə səbəb ola bilər.
Menstruasiya Problemləri: Anoreksiya nervozası olan qadınlarda amenoreya (menstruasiya dayanması) və ya hormon pozğunluqları baş verə bilər. Bu, əzələ zədələnmələri və daha böyük sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.
Beyin Funksiyalarının Zədələnməsi: Yüksək dərəcəli pəhriz məhdudiyyətləri, zehni sağlamlıq problemləri (konsentrasiya çətinlikləri, yaddaş pozğunluqları) ilə nəticələnə bilər.
Anoreksiya Nervoza'nın Müalicəsi:
Anoreksiya nervozası müalicə edilə bilən bir xəstəlikdir, lakin çox vaxt uzun müddətli və kompleks bir müalicə tələb edir. Müalicə planı, psixoterapiya, dərman müalicəsi və qidalanma dəstəyi ilə həyata keçirilə bilər.
Psixoterapiya:
Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT), anoreksiya nervozası olan insanların düşüncə və davranışlarını dəyişdirməyə kömək edir. Bu terapiya, bədən imajı ilə əlaqəli mənfi düşüncələri dəyişdirməyə və qida ilə əlaqəli qorxuları aşmağa kömək edir.
Qidalanma Dəstəyi və Diqqət:
Diyetisyenlər və qidalanma mütəxəssisləri ilə iş birliyi, sağlam pəhriz və qidalanma vərdişləri təyin etməkdə kömək edir. Bu mütəxəssislər, həmçinin bədən çəkisini səhv şəkildə qiymətləndirməyi dəyişdirmək üçün dəstək verirlər.
Medikamentoz Müalicə:
Anoreksiya nervozası ilə əlaqəli depressiya və ya anksiyete varsa, antidepressanlar və anksiyolitik dərmanlar istifadə edilə bilər. Bu dərmanlar, emosional vəziyyəti yaxşılaşdırmağa və qida qəbulunu asanlaşdırmağa kömək edə bilər.
Ailə Dəstəyi və Sosial Dəstək:
Ailə dəstəyi və sosial şəbəkələr, anoreksiya nervozası ilə mübarizə aparan insanlara çox önəmlidir. Ailə terapiyası və sosial dəstək qrupları, bədənin və yeməyin təbii qəbulunu təşviq edir.
Son Söz:
Anoreksiya nervoza, çox ciddi və həyat təhlükəsi yarada bilən bir yemək bozukluğudur. Erkən müdaxilə və müalicə ilə bu xəstəliyin müalicəsi mümkündür. Psixoterapiya, qidalanma dəstəyi, medikamentoz müalicə və sosial dəstək, anoreksiya nervozasının idarə edilməsində çox vacibdir.
