Bağırsaq İltihabının Səbəbləri
İnfeksiyalar
Bakteriyalar: Salmonella, E.coli, Shigella, Campylobacter.
Viruslar: Rotavirus, Norovirus.
Parazitlər: Giardia və Entamoeba histolytica.
Autoimmun xəstəliklər
Kron xəstəliyi və Ülseratif kolit – xroniki iltihablı bağırsaq xəstəlikləri.
Qida zəhərlənmələri
Çirklənmiş və ya düzgün bişirilməmiş qidaların istehlakı.
Həssas bağırsaq sindromu (IBS)
Bağırsaq divarlarında qıcıqlanma və funksional pozğunluqlar.
Qida həssaslıqları və allergiyalar
Laktoza və qlütenə qarşı həssaslıq (məsələn, çölyak xəstəliyi).
Dərmanlar və kimyəvi maddələr
Həddindən artıq antibiotik istifadəsi bağırsaq florasını pozaraq iltihaba səbəb ola bilər.
Stress və həyat tərzi
Yüksək stress və qeyri-sağlam qidalanma bağırsaq sağlamlığına mənfi təsir göstərir.
Bağırsaq İltihabının Simptomları
Bağırsaq iltihabının simptomları səbəbindən və iltihabın şiddətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Əsas simptomlar bunlardır:
Həzm sistemi əlamətləri
Qarın ağrısı və sancılar.
İshal (bəzən qanlı).
Qəbizlik (xüsusilə xroniki hallarda).
Qarında şişkinlik və qaz.
Ürəkbulanma və qusma.
Ümumi əlamətlər
Yorğunluq və halsızlıq.
İştahsızlıq və kilo itkisi.
Yüksək hərarət.
Bağırsaq xarici simptomlar (autoimmun xəstəliklərdə):
Dəri səpgiləri.
Oynaq ağrıları və şişkinlik.
Göz qızartısı və iltihabı.
Bağırsaq İltihabının Müalicəsi
Bağırsaq iltihabının müalicəsi əsasən onun səbəbindən asılıdır. Müalicə aşağıdakı yanaşmaları əhatə edir:
1. İnfeksion səbəbli bağırsaq iltihabı
Antibiotiklər: Bakterial infeksiyalar üçün istifadə olunur.
Antiparazitar dərmanlar: Parazit infeksiyaları zamanı təyin edilir.
Virus infeksiyaları: Adətən dəstəkləyici müalicə ilə sağalır (bol maye və istirahət).
2. Autoimmun xəstəliklər
Antiiltihab dərmanlar: Kortikosteroidlər və ya 5-ASA preparatları (məsələn, Mesalazin) iltihabı azaldır.
İmmunosupressantlar: İmmun sistemini tənzimləyən dərmanlar (məsələn, Azatioprin).
Bioloji dərmanlar: Anti-TNF dərmanları (məsələn, Infliximab) bağırsaq iltihabını idarə etməyə kömək edir.
3. Pəhriz və həyat tərzi dəyişiklikləri
Maye qəbulu: İshal zamanı su və elektrolit itkisini bərpa etmək üçün bol maye qəbul edilməlidir.
Anti-ilthab pəhriz:
Qızardılmış, ədviyyatlı və yağlı qidalardan qaçınmaq.
Təzə tərəvəzlər, az yağlı protein və lifli qidaları balanslı şəkildə qəbul etmək.
Laktoza və qlüten məhdudiyyəti: Qida həssaslığı olan şəxslərdə bu maddələrdən uzaq durmaq faydalıdır.
4. Probiotiklər və bağırsaq florasının bərpası
Sağlam bağırsaq florasını bərpa etmək üçün probiotik əlavələr və ya kefir, qatıq kimi fermentləşdirilmiş qidalar qəbul etmək tövsiyə olunur.
5. Stressin idarə edilməsi
Stress bağırsaq sağlamlığını mənfi təsir edə bilər. Yoga, meditasiya və müntəzəm idman kimi üsullardan istifadə edilməlidir.
Nə Zaman Həkimə Müraciət Etməli?
Aşağıdakı simptomlar olduqda dərhal həkimə müraciət edilməlidir:
Uzun müddət davam edən ishal (xüsusilə qanlı ishal).
Güclü qarın ağrısı və hərarət.
Arıqlama və iştahsızlıq.
Həzm sistemində davamlı narahatlıq.
Bağırsaq İltihabının Qarşısının Alınması
Sağlam və balanslı qidalanma:
Lifli qidalar, meyvə və tərəvəzləri bol istehlak etmək.
Gigiyenik tədbirlər:
Əlləri düzgün yumaq və qidaları yaxşı bişirmək.
Probiotiklərdən istifadə:
Bağırsaq mikroflorasını dəstəkləyən qidalar qəbul etmək.
Zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq:
Spirtli içki və siqaret istifadəsini məhdudlaşdırmaq.
Stresi idarə etmək:
Stress bağırsaq sağlamlığına mənfi təsir edir.
Nəticə
Bağırsaq iltihabı müxtəlif səbəblərlə ortaya çıxa bilən ciddi bir sağlamlıq problemidir. Erkən diaqnoz və uyğun müalicə ilə iltihab idarə oluna və simptomlar yüngülləşdirilə bilər. Xüsusilə uzunmüddətli həzm pozğunluğu, ishal və qarın ağrısı hallarında həkimə müraciət etmək vacibdir. Sağlam qidalanma və düzgün həyat tərzi bağırsaq sağlamlığını qorumaqda mühüm rol oynayır.
