Beyin Çürüməsinin Səbəbləri
Ensefalopatiyanın çoxsaylı səbəbləri mövcuddur. Onlar əsasən aşağıdakı kateqoriyalara bölünür:
1. Metabolik və Kimyəvi Səbəblər:
Hepatik Ensefalopatiya: Qaraciyərin toksinləri təmizləyə bilməməsi nəticəsində beyində zəhərlənmə (məsələn, ammonyak yığılması).
Uremik Ensefalopatiya: Böyrək çatışmazlığından qaynaqlanan toksin yığılması.
Hipoglisemiya və ya Hiperqlisemiya: Qanda şəkərin normadan aşağı və ya yuxarı olması.
Elektrolit Dengesizliyi: Xüsusilə natrium və ya kalium səviyyələrinin normadan kənar olması.
2. Hipoksiya (Oksigen Çatışmazlığı):
Beyinə kifayət qədər oksigen çatmadıqda hüceyrələr zədələnir.
Ürək dayanması, boğulma və ya yüksək irtifa səbəbindən baş verə bilər.
3. Yoluxucu və İltihablı Səbəblər:
Beyin toxumalarının iltihabı (ensefalit).
Bakterial, viral və ya parazitar infeksiyalar (məsələn, Herpes ensefaliti).
4. Toksinlər və Dərmanlar:
Alkoqol və ya narkotik maddələrin uzunmüddətli istifadəsi.
Sənaye kimyəvi maddələrinə və ya ağır metallara məruz qalma.
5. Travma və Zərər:
Kəllə-beyin travmaları.
Beyində qanaxma və ya ödem.
6. Degenerativ Xəstəliklər:
Alzheimer xəstəliyi, Parkinson xəstəliyi və ya digər nevroloji pozğunluqlar.
7. Genetik Səbəblər:
Wilson xəstəliyi (bədəndə mis yığılması).
Mitoxondrial pozğunluqlar.
Beyin Çürüməsinin Əlamətləri
Əlamətlər ensefalopatiyanın səbəbindən və şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Ümumi simptomlara aşağıdakılar daxildir:
Koqnitiv Dəyişikliklər:
Konsentrasiyanın azalması.
Yaddaş problemləri.
Qarışıqlıq və ya çaşqınlıq.
Davranış Dəyişiklikləri:
Aşırı həyəcan və ya aqressivlik.
Apatiya və ya maraq itkisi.
Motor Funksiyalarının Pozulması:
Əzələ zəifliyi və ya titrəmə.
Koordinasiya problemləri.
Hissiyyat Dəyişiklikləri:
Uyuşma və ya karıncalanma.
Görmə və ya eşitmə problemləri.
Digər Əlamətlər:
Baş ağrısı.
Yuxululuq və ya komaya meyillilik.
Epileptik tutmalar.
Diaqnoz
Ensefalopatiyanın səbəbini müəyyən etmək üçün müxtəlif diaqnostik metodlar tətbiq olunur:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə:
Simptomların başlanğıcı və gedişatı araşdırılır.
Nevroloji vəziyyət qiymətləndirilir.
Laborator Testlər:
Qan testi (elektrolitlər, qlükoza, qaraciyər və böyrək funksiyası).
Qan zəhərlənməsi və ya infeksiyalar üçün analizlər.
Görüntüləmə Texnologiyaları:
MRI və ya CT: Beyin strukturlarında zədələnmə və ya anomaliyaların aşkarlanması.
EEG: Beyin fəaliyyətindəki anormallıqları qeyd edir.
Lomber Ponksiya:
Beyin və onurğa mayesinin infeksiya və ya iltihab əlamətlərinə görə analizi.
Müalicə
Müalicə ensefalopatiyanın səbəbindən asılıdır və əsas problemi aradan qaldırmağa yönəlib:
1. Metabolik və Toksik Ensefalopatiya:
Qaraciyər və ya böyrək funksiyasını dəstəkləmək üçün dərmanlar.
Elektrolit balansını bərpa etmək.
2. Yoluxucu Ensefalopatiya:
Antibiotiklər, antiviral və ya antiparazitar dərmanlar.
3. Travma və Hipoksiya:
Beyindəki təzyiqi azaltmaq üçün cərrahiyyə və ya dərmanlar.
Oksigen terapiyası.
4. Dərman və Toksinlərin Zərəri:
Toksinlərdən uzaq durmaq.
Dəstəkləyici terapiya.
5. Genetik və Degenerativ Xəstəliklər:
Xüsusi dərmanlarla simptomların idarə olunması.
Reabilitasiya və fizioterapiya.
Ensefalopatiyanın Qarşısının Alınması
Sağlam Həyat Tərzi:
Alkoqol və narkotik maddələrdən çəkinin.
Sağlam və balanslı qidalanın.
Müntəzəm Tibbi Müayinələr:
Xüsusilə qaraciyər və böyrək funksiyalarını izləmək üçün.
İnfeksiyalardan Qorunma:
Peyvənd olunmaq və gigiyenik qaydalara riayət etmək.
Travma və Zərərdən Qaçınma:
Başınızı qorumaq üçün müvafiq təhlükəsizlik tədbirləri alın.
Nəticə
Beyin çürüməsi (ensefalopatiya) ciddi bir vəziyyətdir və müalicə edilməzsə, həyati təhlükəyə səbəb ola bilər. Əlamətlərin hər hansı birini hiss etdiyiniz halda dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir. Erkən diaqnoz və uyğun müalicə ilə ensefalopatiyanın səbəbi aradan qaldırıla və ya idarə edilə bilər. Sağlam həyat tərzi və profilaktik tədbirlər ensefalopatiya riskini azaltmağa kömək edir.
