Depressiyanın Mənası
Depressiya psixoloji vəziyyət olaraq:
Əsasən duyğusal sağlamlığı təsir edir.
Uzunmüddətli və davamlı kədər hissi yaradır.
İnsanların işgüzar, sosial və şəxsi həyatda funksionallığını azaldır.
Depressiyanın Simptomları
1. Emosional Simptomlar
Davamlı kədər, boşluq hissi.
Ümidsizlik və özünə inamın azalması.
Marağın və zövqün itirilməsi (anhedoniya).
Özünü günahlandırma və ya dəyərsiz hiss etmək.
2. Fiziki Simptomlar
Enerji çatışmazlığı və həddindən artıq yorğunluq.
Yuxu pozğunluqları (yuxusuzluq və ya həddindən artıq yuxululuq).
İştah dəyişiklikləri (iştah artması və ya azalması).
Baş ağrısı, əzələ ağrıları və ya digər fiziki narahatlıqlar.
3. Düşüncə və Davranışla Bağlı Simptomlar
Diqqəti cəmləməkdə çətinlik.
Qərar verməkdə və problemi həll etməkdə çətinlik.
Ölüm və ya intihar düşüncələri.
Sosial təcrid və fəaliyyətlərdən uzaqlaşma.
Depressiyanın Səbəbləri
1. Bioloji Faktorlar
Beyində serotonin və dopamin kimi neyrotransmitterlərin balanssızlığı.
Genetik meyillilik (ailə üzvlərində depressiya olması riski artırır).
2. Psixoloji Faktorlar
Keçmişdə yaşanan travmalar və ya uşaqlıq təcrübələri.
Özünə qarşı mənfi düşüncə və münasibət.
3. Sosial və Ətraf Mühit Faktorları
Maliyyə problemləri, işsizlik və ya sosial təcrid.
Münasibət problemləri və ya ailəvi çətinliklər.
4. Sağlamlıqla Bağlı Faktorlar
Xroniki xəstəliklər (məsələn, diabet, ürək xəstəlikləri).
Hormonal dəyişikliklər (məsələn, doğuş sonrası depressiya).
Depressiyanın Növləri
Əsas Depressiv Pozuntu:
İki həftədən çox davam edən ağır simptomlarla xarakterizə olunur.
Davamlı Depressiv Pozuntu (Distimiya):
Daha yüngül, lakin uzunmüddətli depressiv vəziyyət (ən azı iki il).
Postpartum Depressiya:
Doğuşdan sonra analarda yaranan emosional çətinliklər.
Mövsümi Emosional Pozuntu (SAD):
Xüsusilə payız və qış aylarında yaranır və gün işığı çatışmazlığı ilə bağlıdır.
Bipolyar Depressiya:
Bipolyar pozuntunun bir hissəsi olaraq meydana gəlir və yüksək əhval (maniya) ilə növbələşir.
Depressiyanın Müalicə Üsulları
1. Psixoterapiya
Koqnitiv-Davranış Terapiyası (CBT):
Mənfi düşüncə və davranışları dəyişdirmək üçün təsirli bir üsuldur.
İnterpersonal Terapiya (IPT):
Münasibətlər və sosial dəstək üzərində işləyərək depressiyanı azaltmağa kömək edir.
Psixodinamik Terapiya:
Keçmiş travmaların və emosional problemlərin həllinə yönəlir.
2. Dərman Müalicəsi
Antidepresantlar:
Serotonin və norepinefrin balansını bərpa etmək üçün istifadə olunur.
Həkim tərəfindən təyin edilir və mütəmadi nəzarət altında istifadə olunmalıdır.
3. Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
Daimi Fiziki Aktivlik:
İdman serotonin və endorfin səviyyəsini artırır.
Sağlam Qidalanma:
Vitamin və mineral baxımından zəngin pəhriz qəbul etmək.
Yuxu Rejiminin Yaxşılaşdırılması:
Mütəmadi yuxu rejiminə riayət etmək.
Stressin Azaldılması:
Meditasiya, yoga və nəfəs texnikaları.
4. Sosial Dəstək
Ailə üzvləri və dostlarla ünsiyyət.
Dəstək qruplarına qoşulmaq.
5. Alternativ Müalicə
Mindfulness və Meditasiya:
İndiki ana fokuslanaraq stressi və mənfi düşüncələri azaltmaq.
Təbii Əlavələr:
Bəzi hallarda omega-3 yağ turşuları və ya bitki əsaslı əlavələr faydalı ola bilər (həkim məsləhəti ilə).
6. Elektrokonvulsiv Terapiya (ECT):
Ağır və müalicəyə cavab verməyən depressiya hallarında tətbiq edilir.
Depressiya ilə Necə Başa Çıxmaq Olar?
Kömək Axtarmağa Çəkinməyin:
Depressiya peşəkar müalicə tələb edən ciddi bir vəziyyətdir.
Realistik Gözləntilər Qoyun:
Hər şeyi eyni anda düzəltmək mümkün deyil. Kiçik addımlarla irəliləyin.
Müsbət Fəaliyyətlərlə Məşğul Olun:
Maraqlı hobbilər və fəaliyyətlər taparaq özünüzü inkişaf etdirin.
Duyğularınızı Bölüşün:
Özünüzü təcrid etmək əvəzinə, hisslərinizi yaxınlarınızla paylaşın.
Stressi Azaldın:
Stress faktorlarını müəyyən edib onları idarə etməyə çalışın.
Nəticə
Depressiya müalicə edilə bilən bir vəziyyətdir, lakin vaxtında kömək axtarmaq vacibdir. Həyat tərzi dəyişiklikləri, peşəkar psixoterapiya və dərman müalicəsi birgə tətbiq olunduqda, depressiyanın təsirini azaltmaq və həyat keyfiyyətini artırmaq mümkündür. Əgər siz və ya yaxınlarınız depressiya ilə mübarizə aparırsınızsa, mütəxəssisə müraciət etməkdən çəkinməyin. Sağlamlıq və emosional rifah hər kəsin haqqıdır.
