Depressiyanın Simptomları
Depressiya hər kəsdə fərqli şəkildə özünü göstərə bilər, lakin ümumilikdə simptomlar 3 əsas kateqoriyaya bölünür: emosional, fiziki və davranışsal.
1. Emosional Simptomlar
Davamlı kədər və ya ümidsizlik hissi.
Marağın və ya həzz alma qabiliyyətinin itirilməsi (anhedoniya).
Özünəinamın azalması, günahkarlıq hissi.
Dəyərsizlik hissi və ya özünü tənqid etmə.
Ölüm və ya intihar düşüncələri.
2. Fiziki Simptomlar
Davamlı yorğunluq və enerji çatışmazlığı.
Yuxu pozuntuları (həddindən artıq yuxululuq və ya yuxusuzluq).
İştahanın artması və ya azalması (çəkidə dəyişikliklər).
Baş ağrıları, əzələ ağrıları və ya digər naməlum fiziki narahatlıqlar.
Yavaş hərəkət və ya danışıq.
3. Davranışsal Simptomlar
Həvəs və motivasiya çatışmazlığı.
Sosial təcrid (insanlardan uzaq durma).
İşdə, məktəbdə və ya şəxsi həyatda funksionallığın azalması.
Tetikleyici vəziyyətlərdən və ya məsuliyyətlərdən qaçma.
Depressiyanın diaqnozu üçün bu simptomlardan ən azı 5-i, 2 həftə və ya daha uzun müddət ərzində davam etməlidir.
Depressiyanın Səbəbləri
Depressiyanın bir çox səbəbi ola bilər. Onlar bioloji, psixoloji və sosial faktorların kombinasiyası ilə əlaqədardır.
1. Bioloji Səbəblər
Genetik Yatkınlıq: Ailədə depressiya tarixi olan insanlarda bu vəziyyətə meyillilik daha yüksəkdir.
Beyin Kimyası: Serotonin, dopamin və norepinefrin kimi neyrotransmitterlərin disbalansı.
Hormon Dəyişiklikləri: Hormonal dəyişikliklər (məsələn, hamiləlik, doğumdan sonrakı dövr və ya menopauza) depressiyaya səbəb ola bilər.
2. Psixoloji Səbəblər
Travmalar: Uşaqlıqda və ya yetkinlik dövründə yaşanmış emosional, fiziki və ya cinsi zorakılıq.
Şəxsiyyət Tipi: Özünəinamı az olan və ya streslə mübarizə bacarığı zəif olan insanlar daha həssas ola bilər.
Xroniki Stress: Davamlı olaraq stressli vəziyyətlərdə olmaq.
3. Sosial və Ətraf Mühit Faktorları
Yaşamsal Dəyişikliklər: Boşanma, yaxın birini itirmək və ya iş itkisi.
Maddi Problemlər: Maliyyə sıxıntıları və ya işsizlik.
Sosial Təcrid: Yalnızlıq və ya sosial dəstək çatışmazlığı.
Depressiyanın Müalicə Üsulları
Depressiya müalicə edilə bilən bir pozuntudur və hər bir şəxs üçün fərqli yanaşmalar tələb edir. Müalicə üsulları adətən dərman müalicəsi, psixoterapiya və həyat tərzi dəyişikliklərinin birləşməsini əhatə edir.
1. Psixoterapiya
Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT):
Mənfi düşüncə və davranış modellərini dəyişdirməyə yönəlmiş ən təsirli psixoterapiya üsullarından biridir.
İnterpersonal Terapiya (IPT):
Münasibətlərdəki problemlərin həlli və sosial dəstəyin artırılması üçün istifadə edilir.
Psixodinamik Terapiya:
Keçmiş travmalar və bilinçaltı düşüncə nümunələri ilə işləyir.
Qrup Terapiyası:
Eyni təcrübələri yaşayan insanlarla emosional dəstək və təcrübə mübadiləsi.
2. Dərman Müalicəsi
Antidepresanlar:
SSRI-lər (məsələn, sertralin, fluoksetin) və ya SNRI-lər (məsələn, venlafaksin) ən çox təyin edilən dərmanlardır.
Bu dərmanlar neyrotransmitterlərin disbalansını düzəldərək əhval-ruhiyyəni sabitləşdirir.
Sedativlər və ya Anksiyolitiklər:
Yüksək narahatlıqla müşayiət olunan depressiya hallarında təyin edilə bilər.
Dərman müalicəsi həmişə psixiatr nəzarəti altında aparılmalıdır.
3. Alternativ Terapiyalar
Meditasiya və Mindfulness:
Düşüncələri sakitləşdirmək və emosional sabitliyi artırmaq üçün təsirli ola bilər.
Fiziki Aktivlik:
Mütəmadi məşqlər endorfinlərin (xoşbəxtlik hormonları) səviyyəsini artıraraq əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır.
İncəsənət Terapiyası:
Emosiyaları ifadə etmək üçün yaradıcı yanaşmaların tətbiqi.
4. Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
Sağlam Qidalanma:
Omega-3 yağ turşuları, fol turşusu və B12 vitamini əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdıra bilər.
Yuxu Gigiyenası:
Yuxu rejiminə əməl etmək bədən və beynin bərpasını dəstəkləyir.
Sosial Bağların Gücləndirilməsi:
Ailə və dostlarla əlaqə depressiyadan çıxmağa kömək edir.
5. Təcili Yardım
Əgər şəxsin intihar düşüncələri varsa, dərhal peşəkar yardım axtarılmalıdır. Bu vəziyyətlərdə 24/7 işləyən psixi sağlamlıq xətləri ilə əlaqə saxlamaq vacibdir.
Depressiyanın Öhdəsindən Gəlmək Üçün Tövsiyələr
Özünüzə Qarşı Mehriban Olun:
Depressiya bir zəiflik deyil, sağlamlıq problemidir. Yardım almaqdan çəkinməyin.
Kiçik Addımlarla Başlayın:
Gün ərzində kiçik, amma həyata keçirə biləcəyiniz məqsədlər təyin edin.
Tetikleyiciləri Tanımaq:
Özünüzü stress və ya depressiyaya səbəb olan vəziyyətlərdən qorumağa çalışın.
Kömək Axtarmaqdan Çəkinməyin:
Həyatınızdakı müsbət dəyişikliklər üçün ailə, dostlar və ya peşəkarlarla ünsiyyətdə olun.
Nəticə
Depressiya ciddi bir vəziyyət olsa da, müalicə edilə bilən bir pozuntudur. Əgər özünüzdə və ya yaxınlarınızda bu simptomları müşahidə edirsinizsə, peşəkar yardım almaqdan çəkinməyin. Sağlam həyat tərzi, düzgün müalicə və sosial dəstək ilə depressiyanın öhdəsindən gəlmək mümkündür.
