Diafraqmanın Qida Borusu Dəliyinin Yırtığının Növləri
Sürüşkən Hiatal Yırtıq (Sliding Hiatal Hernia): Ən yaygın növdür və mədə ilə qida borusunun birləşdiyi hissənin (qastroezofageal qovşaq) hiatus dəliyindən sinə boşluğuna doğru sürüşməsi ilə xarakterizə olunur. Bu yırtıq növü vaxtla gələ bilər və gedə bilər.
Paraözofageal Hiatal Yırtıq (Paraesophageal Hiatal Hernia): Daha nadir və ciddi bir yırtıq növüdür. Bu vəziyyətdə, mədənin bir hissəsi hiatusdan sinə boşluğuna keçir, lakin qida borusu və mədə arasındakı qovşaq öz yerində qalır. Bu yırtıq növü boğulma (strangulyasiya) riskini artırır və cərrahi müdaxilə tələb edə bilər.
Diafraqmanın Qida Borusu Dəliyinin Yırtığının Əlamətləri
Diafraqmanın qida borusu dəliyinin yırtığı olan insanların bəziləri heç bir əlamət yaşamaya bilər, lakin bəzi hallarda aşağıdakı simptomlar müşahidə oluna bilər:
Qıcqırma (Heartburn): Sinə bölgəsində yanma hissi, xüsusilə yeməkdən sonra və ya uzanarkən daha da şiddətlənə bilər.
Turşu Reflü (GERD): Mədə turşusunun qida borusuna geri qaçması nəticəsində meydana gələn yanma və turş dad hissi.
Geğirmə və Şişkinlik: Həddindən artıq qaz və şişkinlik hissi ilə müşayiət olunan geğirmə.
Udqunma Çətinliyi (Disfagiya): Qida borusunda sıxılma hissi və ya udqunma çətinliyi.
Sinə Ağrısı: Sinə bölgəsində ağrı, bəzən ürək ağrısını xatırlada bilər və bu, daha ciddi bir problemi göstərə bilər.
Qusma və ya Qanlı Qusma: Xüsusilə paraözofageal yırtıq hallarında ciddi fəsadlar baş verə bilər.
Diafraqmanın Qida Borusu Dəliyinin Yırtığının Səbəbləri
Hiatal yırtığın dəqiq səbəbi məlum deyil, lakin bəzi risk faktorları və səbəblər aşağıdakılar ola bilər:
Yaşlanma: Yaş artdıqca, diafraqmanın əzələləri zəifləyə bilər, bu da yırtıq riskini artırır.
İri Bədən Ağırlığı: Obezite və aşırı çəki, qarın içi təzyiqi artıraraq diafraqmada yırtığa səbəb ola bilər.
Genetik Miras: Ailə üzvlərində hiatal yırtıq tarixi olan insanlar daha yüksək risk daşıyır.
Hamiləlik: Hamiləlik dövründə qarın içi təzyiqin artması yırtıq inkişaf riskini artıra bilər.
Qəbizlik və Aşırı Fiziki Yük: Ağır əşyaların qaldırılması, qəbizlik zamanı gücənmə və ya davamlı öskürək kimi faktlar qarın içi təzyiqi artıraraq yırtıq riskini artırır.
Yaralanma və ya Travma: Diafraqmanın zədələnməsi və ya travma nəticəsində yırtıq baş verə bilər.
Diafraqmanın Qida Borusu Dəliyinin Yırtığının Müalicəsi
Müalicə, yırtığın növü və simptomların şiddətinə görə dəyişir. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
Həyat Tərzi Dəyişiklikləri:
Kiçik və Tez-tez Yeməklər: Mədə turşusunu azaltmaq üçün böyük porsiyalar əvəzinə kiçik, tez-tez yeməklər yeyin.
Turşu Yaratmayan Qidalar Seçin: Yağlı, qızardılmış və ədviyyatlı qidalardan, qazlı içkilərdən və qəhvədən uzaq durun.
Başınızı Yüksəkdə Tutun: Yatarkən başınızı yüksək tutmaq turşu reflüsünün qarşısını ala bilər.
Kilo İdarəetməsi: Artıq çəkinin azaldılması qarın içi təzyiqi azaltmağa kömək edə bilər.
Dərmanlar:
Antasidlər: Mədə turşusunu neytrallaşdırmaq üçün istifadə olunur.
H2 Reseptor Blokerləri və Proton Pompası İnhibitorları (PPI): Mədə turşusu ifrazını azaldaraq turşu reflüsünün qarşısını almağa kömək edir.
Cərrahi Müdaxilə:
Fundoplikasiya: Mədənin yuxarı hissəsinin qida borusu ətrafında sarılaraq qastroezofageal qovşağı gücləndirən və reflüyə qarşı müdafiə təmin edən bir əməliyyatdır.
Yırtığın Düzəldilməsi: Paraözofageal yırtıq hallarında və ya ciddi simptomlarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Diafraqmanın Qida Borusu Dəliyinin Yırtığının Qarşısını Alma Yolları
Sağlam Çəki Saxlamaq: Kilo idarəetməsi və balanslı qidalanma ilə qarın içi təzyiqin azaldılması.
Ağır Əşyaların Qaldırılmasından Qaçmaq: Ağır əşyaların qaldırılmasından və qəbizlik zamanı gücənmədən qaçınmaq.
Tüstüsüz və Alkoqolsuz Yaşam: Siqaret və alkoqol istifadəsinin azaldılması və ya tamamilə dayandırılması.
Balanslı Diyet: Asan həzm olunan qidalarla qidalanmaq və turşulu, ədviyyatlı qidalardan çəkinmək.
Nəticə
Diafraqmanın qida borusu dəliyinin yırtığı (hiatal yırtıq) həzm sisteminə və ümumi sağlamlığa təsir göstərə biləcək ciddi bir vəziyyətdir. Erkən diaqnoz və müalicə ilə bu problemin qarşısını almaq və ya simptomları idarə etmək mümkündür. Həyat tərzi dəyişiklikləri, dərman müalicəsi və bəzi hallarda cərrahi müdaxilə ilə bu vəziyyətin öhdəsindən gəlmək mümkündür.
