Endometrial Hiperlaziyanın Növləri
Endometrial hiperlaziya hüceyrələrin quruluşuna və xərçəng riskinə görə 4 əsas növə ayrılır:
Sadə Hiperlaziya (Xərçəngsizlik):
Endometriumda sadəcə hüceyrə sayının artması müşahidə edilir.
Hüceyrə strukturu normaldır və xərçəng riski çox azdır.
Kompleks Hiperlaziya (Xərçəngsizlik):
Hüceyrələr çoxalır və bəzi strukturlar dəyişir, lakin hələ də xərçəngə çevrilmə riski azdır.
Sadə Atypikal Hiperlaziya:
Hüceyrələrdə atipiya (anormal dəyişikliklər) müşahidə edilir.
Xərçəngə çevrilmə riski artır.
Kompleks Atypikal Hiperlaziya:
Həm hüceyrə strukturu dəyişmişdir, həm də atipiya mövcuddur.
Bu növ endometrial xərçəng riski baxımından yüksək hesab edilir.
Endometrial Hiperlaziyanın Əlamətləri
Menstrual problemlər:
Həddindən artıq uzun və ya çox qanaxma.
Aybaşı arası qanaxmalar.
Menopauzadan sonra vaginal qanaxma.
Ağrılar:
Pelvik bölgədə ağrı və narahatlıq.
Sonsuzluq:
Endometrial hiperlaziya uşaqlıqda implantasiya üçün əlverişsiz bir mühit yarada bilər.
Endometrial Hiperlaziyanın Səbəbləri
Endometrial hiperlaziya əsasən hormonal balanssızlıq səbəbindən yaranır:
Hormonların Düzgün Balanslaşmaması:
Artıq estrogen: Estrogen hormonu endometriumu qalınlaşdırır. Progesteron bu təsiri tarazlayır, lakin progesteronun çatışmazlığı endometriumun həddindən artıq qalınlaşmasına səbəb ola bilər.
Progesteron çatışmazlığı: Menopauza, politistik over sindromu (PCOS), və ya anovulyasiya (yumurtlama olmaması) səbəb ola bilər.
Risk Faktorları:
Menopauza sonrası estrogen terapiyası: Progesteron olmadan tətbiq edilən estrogen müalicəsi.
Polikistik Over Sindromu (PCOS): Hormon balanssızlığı ilə əlaqələndirilir.
Şəkərli Diabet: Metabolik pozuntular endometrial hiperlaziya riskini artıra bilər.
Artıq çəki və piylənmə: Yağ toxuması estrogen istehsalını artırır.
Ailə Tarixi: Endometrial xərçəng və ya hiperlaziya tarixi.
Uşaqlıq Dövründə Sonsuzluq: Müntəzəm yumurtlama dövrlərinin olmaması risk yaradır.
Endometrial Hiperlaziyanın Diaqnostikası
Transvaginal Ultrasəs:
Endometriumun qalınlığını ölçmək üçün istifadə edilir.
Menopauzadan sonra endometriumun qalınlığı 4-5 mm-dən çoxdursa, əlavə müayinə tövsiyə edilir.
Endometrial Biopsiya:
Uşaqlıqdan toxuma nümunəsi götürülərək laboratoriyada analiz edilir.
Histeroskopiya:
Uşaqlığın daxilinə kamera vasitəsilə baxılır və daha dəqiq müayinə edilir.
Müalicə Yolları
Müalicə növü endometrial hiperlaziyanın növünə və fərdin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə bağlıdır.
1. Hormonal Müalicə
Progesteron Terapiyası:
Hormon balansını bərpa etmək üçün istifadə edilir.
Həblər, spirallar (məsələn, Mirena) və ya inyeksiyalar şəklində tətbiq edilə bilər.
Kombinə Edilmiş Hormonal Müalicə:
Estrogen və progesteron birləşməsi ilə endometriumun qalınlaşması qarşısı alınır.
2. Cərrahi Müdaxilə
Dilatasiya və Küretaj (D&C):
Uşaqlıqdan artıq toxumanın çıxarılması üçün tətbiq edilir.
Histerektomiya:
Xərçəngə çevrilmə riski yüksəkdirsə və ya müalicə effektli deyilsə, uşaqlığın çıxarılması tövsiyə edilə bilər.
3. Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
Sağlam çəki saxlamaq.
Şəkərli diabet və digər metabolik xəstəlikləri idarə etmək.
Tütün istifadəsini tərgitmək.
Endometrial Hiperlaziyanın Qarşısını Alma Yolları
Hormonal Balansı Korumak:
Müntəzəm menstrual dövrlərin izlənməsi və hormon səviyyələrinin yoxlanılması.
Ailə Tarixi Araşdırması:
Endometrial xərçəng və ya hiperlaziya tarixçəsi olan qadınlarda erkən müayinə.
Fiziki Aktivlik:
Mütəmadi idman bədənin hormonal balansını yaxşılaşdırır.
Sağlam Qidalanma:
Antioksidantlarla zəngin qidalar qəbul etmək (meyvə, tərəvəz, tam taxıllar).
Həkim Nəzarəti:
Hər hansı qeyri-adi vaginal qanaxma zamanı dərhal mütəxəssisə müraciət etmək.
Nəticə
Endometrial hiperlaziya uşaqlıq qalınlığının artması ilə əlaqədar olaraq ciddi və potensial riskli bir vəziyyət ola bilər, xüsusilə də xərçəngə çevrilmə riski daşıyırsa. Erkən diaqnoz və müalicə bu riski əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Menstrual dövrlərdə anormal dəyişikliklər və ya menopauzadan sonra qanaxma baş verərsə, dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir.
