🧬 1. Erkən Menopoz (Prematur Menopoz)
🕒 Nədir?
Normal menopoz 45–55 yaş arası baş verir
Erkən menopoz — 40 yaşından əvvəl qadının menstrual tsiklinin daimi olaraq dayanması və östrogen hormonunun ciddi şəkildə azalmasıdır
Yumurtalıqlar həm yumurta istehsalını, həm də hormon ifrazını dayandırır
🧠 Səbəblər:
Genetik meyillilik
Avtoimmun xəstəliklər (məsələn, Hashimoto, lupus)
Kimyaterapiya / radioterapiya
Cərrahi yumurtalıq çıxarılması (ooforektomiya)
İdiyopatik (səbəbi bilinməyən hallarda da rast gəlinə bilər)
📉 2. Yumurtalıq Ehtiyatının Azalması (DOR - Diminished Ovarian Reserve)
🔍 Nədir?
Yumurtalıqlar hələ aktivdir, lakin yumurta sayı və keyfiyyəti azalır
Menstruasiya hələ davam edir, amma uşaqlıqla bağlı problemlər, sonsuzluq, qeyri-stabil tsikllər görülə bilər
Hamilə qalma şansı xeyli azalır
🧪 Diaqnoz üçün testlər:
AMH (Anti-Müllerian Hormone): Yumurtalıq ehtiyatını ölçür
FSH və LH hormonları: Menstrual dövrün 3-cü günü ölçülür
E2 (estradiol): Estrogen səviyyəsi
Antral follikul sayı (AFC): USM ilə hər iki yumurtalıqda yumurta ehtiyatı
❗ 3. Yumurtalıq çatışmazlığı (POI - Primary Ovarian Insufficiency)
⚠️ Nədir?
40 yaşdan əvvəl yumurtalıqların tam fəaliyyət göstərməməsi halıdır
Yumurtalıqlar bəzən fəaliyyət göstərir, bəzən yox – tam menopoz deyil, amma hamiləlik şansı azdır
Hormon səviyyələri dalğalanır, menstruasiya qeyri-stabildir və zamanla dayana bilər
📋 Əlamətlər (hər 3 halda ortaq ola bilər):
Menstruasiyanın arası uzanır və ya tam dayanır
İstilik basmaları, tərləmə (xüsusilə gecələr)
Vaginal quruluq və cinsi əlaqədə ağrı
Yuxusuzluq, yorğunluq, emosional dalğalanmalar
Konsentrasiya çətinliyi
Libido azalması
Sonsuzluq və hamilə qalmaqda çətinlik
🩺 Diaqnoz necə qoyulur?
Hormon testləri (FSH, LH, E2, AMH)
Qadın USM (transvaginal ultrasəs) — yumurta ehtiyatı və follikul sayı
Genetik testlər (bəzən X xromosomu ilə bağlı anomaliyalar araşdırılır)
Autoimmun testlər (bəzən tiroid və ya digər avtoimmun xəstəliklərə bağlı olur)
🛠 Müalicə və Yanaşma Yolları
🔹 1. Hormonal Dəstək
Hormonal əvəzetmə terapiyası (HRT) — estrogen + progesteron (menopoz simptomlarını azaldır)
Hormon balansı və sümük sağlamlığının qorunması üçün vacibdir
🔹 2. Hamiləlik üçün dəstək
DOR və POI olan qadınlarda tez hərəkət etmək vacibdir
İVF (süni mayalanma) tövsiyə oluna bilər
Yumurtalıq ehtiyatı az olan qadınlarda yaxşı keyfiyyətli yumurtalar varsa, hamiləlik mümkündür
Əgər ehtiyat bitibsə → yumurta donoru ilə süni mayalanma müzakirə oluna bilər
🔹 3. Yaşam tərzi və dəstək
Stressin azaldılması, yuxu rejiminin normallaşdırılması
Balanslı qidalanma (xüsusilə protein, omeqa-3 və antioksidantlar)
Siqaretin tərgidilməsi (yumurta keyfiyyətini ciddi şəkildə azaldır)
Fiziki aktivlik və sümük qoruma
🌿 Təbiətdə Dəstək (yalnız həkim məsləhəti ilə):
Koenzim Q10, D vitamini, fol turşusu (yumurta keyfiyyətini dəstəkləyir)
Myo-inositol və DHEA (bəzən yumurta rezervi az qadınlara verilir)
Şəxsi plan həkimlə birgə hazırlanmalıdır
💬 Psixoloji təsir və dəstək
Erkən menopoz və ya yumurtalıq ehtiyatının azalması qadında:
Özünü yararsız və qeyri-kafi hiss
Depressiya və anksiyete
Partnyor münasibətlərində gərginlik yarada bilər
💡 Psixoloji dəstək, fərdi və cütlük psixoterapiyası bu mərhələdə çox faydalı ola bilər.
✅ Nəticə
Erkən menopoz və yumurtalıq çatışmazlığı qadın sağlamlığı və doğum potensialı üçün ciddi məsələdir
Ancaq erkən diaqnoz, doğru müalicə və yaşam tərzi dəstəyi ilə həm fiziki, həm də emosional sağlamlıq qoruna bilər
Hamiləlik istəyən qadınlarda tez qərar vermək və düzgün planlama çox önəmlidir
