Fizioterapiyanın məqsədi:
Fizioterapiya, müxtəlif sağlamlıq problemləri və zədələr nəticəsində ortaya çıxan hərəkət məhdudiyyətlərini və ağrıları aradan qaldırmaq məqsədi daşıyır. Onun əsas məqsədləri bunlardır:
Ağrıların azaldılması: Əzələ və oynaq ağrılarını azaltmaq üçün müxtəlif texnikalardan istifadə olunur.
Hərəkətliliyin artırılması: Zədələnmiş və ya zəifləmiş əzələ və oynaqların hərəkət qabiliyyətini bərpa etmək və ya yaxşılaşdırmaq üçün hərəkət və güc məşqləri həyata keçirilir.
İşlev bərpası: Xəstələrə yenidən gündəlik fəaliyyətlərdə müstəqil ola bilmələri üçün bədənin müxtəlif funksiyalarını bərpa etməyə kömək etmək.
Zədələnmələrin qarşısının alınması: Gələcəkdə zədələnmə riskini azaltmaq üçün düzgün duruş və hərəkət texnikaları öyrədilir.
Reabilitasiya: Xəstələrə zədələrdən, əməliyyatlardan və ya xroniki xəstəliklərdən sonra normal fəaliyyətlərinə qayıtmaq üçün reabilitasiya proqramları tətbiq olunur.
Fizioterapiya hansı hallarda tətbiq olunur?
Fizioterapiya çox geniş sahələrdə tətbiq oluna bilər. Onun tətbiq olunduğu bəzi əsas sahələr aşağıdakılardır:
1. Muskuloskeletal xəstəliklər və zədələr:
Oynaq problemləri (məsələn, artrit)
Əzələ zədələri və ağrılar
Sümük qırılmaları və dislokasiyalar
Onurğa problemləri (bel və boyun ağrıları)
2. Nevroloji xəstəliklər:
İflic (məsələn, insult sonrası reabilitasiya)
Parkinson xəstəliyi
Multipl skleroz (MS)
Sinir sıxılması və sinir zədələri
3. Ürək-damar problemləri:
Koronar arter xəstəlikləri
Ürək əməliyyatlarından sonra reabilitasiya
Tənəffüs problemləri və ağciyər xəstəlikləri (məsələn, xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi - KOAH)
4. Ortopedik əməliyyatlar sonrası:
Kalça, diz və ya digər oynaqların dəyişdirilməsi əməliyyatlarından sonra bərpa
Sümük qırılmalarının müalicəsi sonrası reabilitasiya
5. İdman zədələri:
İdmanla məşğul olan insanlarda meydana gələn əzələ və oynaq zədələrinin müalicəsi və zədələrin qarşısının alınması
6. Uşaq xəstəlikləri və inkişaf problemləri:
Serebral iflic və ya digər uşaq xəstəliklərində hərəkət qabiliyyətinin artırılması
Skolioz (onurğa əyriliyi) və digər postural problemlər
Fizioterapiya necə tətbiq olunur?
Fizioterapiya hər xəstənin xüsusi ehtiyaclarına görə fərdiləşdirilmiş bir müalicə planı əsasında aparılır. Fizioterapiya mütəxəssisi (fizioterapevt) müayinə aparır, xəstənin vəziyyətini və ehtiyaclarını qiymətləndirir və uyğun bir müalicə proqramı hazırlayır. Fizioterapiyanın tətbiqi müxtəlif texnikalardan ibarət ola bilər:
1. Hərəkət və güc məşqləri:
Fizioterapiyada əsasən fiziki məşqlər tətbiq olunur. Bu məşqlər əzələ gücünü artırmaq, oynaqların hərəkətliliyini bərpa etmək və bədən koordinasiyasını yaxşılaşdırmaq üçün təyin olunur. Fizioterapevt xüsusi olaraq zəif əzələləri gücləndirmək, hərəkət məhdudiyyətlərini azaltmaq və balansı yaxşılaşdırmaq üçün fərqli məşq proqramları hazırlayır.
2. Manual terapiya:
Manual terapiya əl manipulyasiyaları ilə bədənə tətbiq olunan xüsusi texnikalardır. Fizioterapevt oynaq manipulyasiyaları, əzələ massajı, dartma və sərbəstləşdirmə texnikaları ilə ağrıları azaltmaq, oynaqları və əzələləri rahatlatmaq məqsədilə manual terapiya tətbiq edir.
3. Elektroterapiya:
Elektroterapiya müxtəlif elektrik stimulyatorları vasitəsilə əzələ və sinirlərə təsir edərək ağrıların azaldılmasına və əzələ funksiyalarının yaxşılaşdırılmasına kömək edir. Elektroterapiya metodlarına aşağıdakılar daxildir:
TENS (Transkutan elektrik sinir stimulyasiyası): Sinirləri stimullaşdıraraq ağrını idarə etməyə kömək edir.
Ultrason terapiyası: Ultrason dalğaları ilə dərin toxumalara istilik təsiri göstərərək bərpa prosesini sürətləndirir.
İnfraqırmızı terapiya: Toxumalarda istilik təsiri yaradan infraqırmızı şüalarla qan dövranını yaxşılaşdırır və ağrıları azaldır.
4. Hidromüalicə:
Fizioterapiyanın bəzi növləri su içərisində həyata keçirilir. Hidromüalicə (su terapiyası) suyun qaldırma qüvvəsindən istifadə edərək hərəkətlərin daha rahat və ağrısız edilməsinə kömək edir. Bu metod xüsusilə oynaq və əzələ problemlərində effektivdir.
5. Termoterapiya və Krioterapiya:
Termoterapiya (istilik terapiyası) istilik yastıqları, isti su torbaları və ya isti kompreslərlə tətbiq edilərək qan dövranını artırır və əzələlərin rahatlamasına kömək edir.
Krioterapiya (soyuq terapiya) isə ağrı və şişkinliyi azaltmaq üçün soyuq kompreslər, buz paketləri və ya buz vannaları istifadə edilir.
6. Postural təlimlər:
Düzgün bədən duruşunu bərpa etmək üçün xüsusi duruş və postural təlimlər tətbiq edilir. Bu təlimlər oturmaq, durmaq və hərəkət zamanı bədən duruşunu düzəltməyi öyrədir və zədələnmə riskini azaldır.
7. Bandaj və taping:
Kinesio taping və ya elastik bandajlar bəzən əzələlərin və oynaqların dəstəklənməsi və hərəkətin idarə edilməsi üçün istifadə edilir. Bu üsul xüsusilə idmançılarda və oynaq problemləri olan insanlarda effektivdir.
8. Fiziki reabilitasiya proqramları:
Xüsusilə ciddi zədələr və ya cərrahi əməliyyatlardan sonra xəstələrə fiziki reabilitasiya proqramları təyin edilir. Bu proqramlar xəstənin hərəkət qabiliyyətini bərpa etmək və funksional müstəqilliyini təmin etmək məqsədilə fərdiləşdirilmiş məşq və terapiya planlarını əhatə edir.
Fizioterapiyanın faydaları:
Fizioterapiyanın bir çox faydası vardır:
Ağrıların azaldılması: Fizioterapiya ağrıya səbəb olan problemlərin aradan qaldırılmasına kömək edir.
Hərəkətliliyin yaxşılaşdırılması: Əzələ gücünü və hərəkət qabiliyyətini artıraraq xəstələrin gündəlik fəaliyyətlərinə geri dönməsinə kömək edir.
İşlev bərpası: Zədələnmiş toxumaların və orqanların funksiyalarını bərpa etmək və yaxşılaşdırmaq.
Zədələnmələrin qarşısını almaq: Bədənin düzgün işləməsi və gələcək zədələnmələrin qarşısını almaq üçün düzgün hərəkət və duruş texnikalarını öyrədir.
Əməliyyat ehtiyacını azalda bilər: Müəyyən hallarda cərrahi müdaxiləyə ehtiyac qalmadan, fizioterapiya vasitəsilə problemlər aradan qaldırıla bilər.
Nəticə:
Fizioterapiya, bədənin hərəkət və funksiyalarını bərpa etmək, ağrıları azaltmaq və zədələnmələrin qarşısını almaq üçün təsirli və geniş şəkildə istifadə edilən bir müalicə metodudur. Həkim və fizioterapevtin tövsiyələri əsasında hazırlanmış fərdiləşdirilmiş müalicə planları ilə xəstələrin həyat keyfiyyətini artırmaq və onların normal həyatlarına qayıtmasını təmin etmək mümkündür.
