Əlamətləri:
Göbələk xəstəliyinin əlamətləri infeksiyanın yerinə, növünə və şiddətinə bağlı olaraq dəyişir:
Dəridə qızartı və ya qaşıntı: Dəridə dairəvi və ya qeyri-müntəzəm qızartılar.
Dəridə pullanma və ya qabıqlanma: Quru və ya nəmli ola bilər.
Ağrı və həssaslıq: Xüsusilə iltihablı bölgələrdə.
Dəridə xırda qabarcıqlar və ya yaralar: Maye dolu baloncuklar və ya açıq yaralar.
Dırnaqlarda qalınlaşma və ya rəng dəyişməsi: Dırnaq göbələyi (onikomikoz) zamanı dırnaqlar sarı, ağ və ya qəhvəyi ola bilər.
Pis qoxu: Bəzi göbələk infeksiyaları pis qoxuya səbəb ola bilər (xüsusilə ayaqlarda).
Saç tökülməsi və ya saç dərisində qabıqlanma: Saç dərisində göbələk infeksiyası (tinea kapitis) zamanı müşahidə edilə bilər.
Ağızda ağ ləkələr və ya çatlar: Ağzın göbələk infeksiyası (kandidiyaz) zamanı ağızda ağ ləkələr və çatlamalar ola bilər.
Göbələk Xəstəliklərinin Növləri:
Göbələk infeksiyaları fərqli yerlərdə və fərqli növ göbələklərlə törədilə bilər. Ən çox rast gəlinən növlər:
Tinea (Dermatofitoz) infeksiyaları:
Tinea pedis (Ayaq göbələyi): Əsasən ayaq barmaqları arasında və ya ayaq altında qaşıntı, qızartı, qabıqlanma və çatlama ilə müşayiət olunur.
Tinea corporis (Bədən göbələyi): Dairəvi qırmızı lezyonlar bədənin istənilən yerində meydana gələ bilər.
Tinea cruris (Qasıq göbələyi, jock itch): Qasıq və ya bud nahiyəsində qaşıntı və qızartı.
Tinea capitis (Saç dərisi göbələyi): Saç dərisində qızartı, pullanma və saç tökülməsi.
Tinea unguium (Onikomikoz, Dırnaq göbələyi): Dırnaqlarda rəng dəyişməsi, qalınlaşma və qırılma.
Kandidiyaz (Maya göbələyi infeksiyası):
Oral kandidiyaz: Ağızda ağ ləkələr və ya yaralar.
Vaginal kandidiyaz: Qadınlarda vajinada qaşıntı, qızartı və ağ axıntı.
Kandidal intertrigo: Dərinin qat yerlərində (məsələn, qoltuqaltı, qasıq və sinəaltı) qaşıntı və qızartı.
Pitiriyaz versikolor (Malasseziya infeksiyası):
Gənclərdə və gənc böyüklərdə yaygın olan bir infeksiyadır. Əsasən gövdə və boyunda ağ və ya qəhvəyi rəngli ləkələr şəklində görünür.
Aspergilloz:
Kif göbələyi səbəbindən yaranan infeksiya, əsasən, immun sistemi zəif olan insanlarda tənəffüs yollarını və ağciyərləri təsir edir.
Səbəbləri və Risk Faktorları:
Göbələk infeksiyalarının səbəbləri müxtəlifdir, lakin ümumi səbəblər və risk faktorları bunlardır:
İsti və nəmli mühitlərdə olmaq: Göbələklər nəm və isti mühitlərdə daha yaxşı çoxalır (məsələn, ictimai hovuzlar, hamamlar).
Geyim və ayaqqabı seçimi: Davamlı olaraq dar ayaqqabılar geyinmək və ya nəmli corablar istifadə etmək ayaq göbələyi riskini artırır.
Zəif immun sistemi: İmmun sistemi zəif olan insanlar (məsələn, şəkərli diabet, HİV/AIDS və ya kimyaterapiya alanlar) göbələk infeksiyasına daha meyilli ola bilər.
Antibiotiklər və steroidlər: Uzunmüddətli antibiotik və ya steroid istifadəsi bədənin göbələklərə qarşı müqavimətini azalda bilər.
Şəkərli diabet və digər xroniki xəstəliklər: Şəkərli diabet göbələklərin böyüməsi üçün əlverişli mühit yarada bilər.
Fiziki təmas və paylaşılmış əşyalar: Göbələk infeksiyaları insandan insana, eləcə də, havlu, ayaqqabı və geyim kimi şəxsi əşyalar vasitəsilə yayıla bilər.
Dəri zədələnmələri: Dəri zədələri və ya çatlamalar göbələklərin daxil olması üçün qapı ola bilər.
Diaqnoz:
Göbələk infeksiyasının diaqnozu üçün həkimlər aşağıdakı üsullardan istifadə edə bilərlər:
Fiziki müayinə: Dəridəki əlamətləri və göbələk infeksiyasının növünü müəyyən etmək üçün vizual müayinə.
Dəri və ya dırnaq nümunələrinin mikroskopiya ilə araşdırılması: Göbələk hüceyrələrini aşkar etmək üçün.
Mədəniyyət testi: Göbələklərin növünü müəyyən etmək üçün.
Dermatoskopiya: Xüsusi bir alətlə dərinin dərin təbəqələrini müayinə etmək.
Müalicə:
Göbələk infeksiyasının müalicəsi infeksiyanın növü, yerinə və şiddətinə bağlı olaraq dəyişir:
Topikal Antifungal Dərmanlar:
Kremlər, məlhəmlər, losyonlar və spreyler: Dermatofitoz və maya göbələyi infeksiyaları üçün (məsələn, klotrimazol, mikonazol, terbinafin, ekonazol).
Tozlar və pudralar: Xüsusilə nəmli bölgələr üçün antifungal tozlar istifadə edilə bilər.
Sistemik Antifungal Dərmanlar:
Oral dərmanlar: Dərmanlar kimi flukonazol, itrakonazol, terbinafin və ya ketokonazol, dərin infeksiyalar və ya geniş yayılmış göbələk infeksiyaları üçün təyin edilir.
İntravenoz Antifungal müalicə: Aspergilloz və ya immun sistemi zəif olan xəstələrdə ciddi göbələk infeksiyaları üçün.
Müalicə Dəstəyi və Həyat Tərzi Dəyişiklikləri:
Gigiyena və nəmli yerlərdən çəkinmək: Dəri quru və təmiz saxlanmalıdır.
Quru geyim və ayaqqabılar istifadə etmək: Xüsusilə ayaq göbələyi riskini azaltmaq üçün.
Dəri təmasından və ortaq əşyaların istifadəsindən çəkinmək: İnfeksiyaların yayılmasının qarşısını almaq üçün.
Probiotiklər və İmmun Dəstəyi:
Probiotik əlavələr və ya qidalar: Dərinin təbii mikroflorasını dəstəkləmək və balansı bərpa etmək üçün.
Profilaktika:
Göbələk infeksiyalarının qarşısını almaq üçün aşağıdakı addımlar tövsiyə edilir:
Gigiyena qaydalarına riayət etmək: Dəri və dırnaqları təmiz və quru saxlamaq.
Şəxsi əşyaları paylaşmamaq: Hovlu, ayaqqabı və paltar kimi əşyaları paylaşmamaq.
Açıq sandallar və nəfəs alan ayaqqabılar geyinmək: Ayaqların nəfəs almasını təmin etmək.
İctimai yerlərdə ehtiyatlı olmaq: İctimai duş və hovuzlarda flip-flop və ya sandallardan istifadə etmək.
Sağlam qidalanma və kifayət qədər maye qəbulu: İmmuniteti dəstəkləmək üçün balanslı qidalanma və su içmək.
Göbələk infeksiyasının simptomları varsa və ya müalicə ilə bağlı suallarınız varsa, mütləq dermatoloqa müraciət etmək tövsiyə olunur.
