Göy Öskürəyin Əlamətləri
Göy öskürəyin simptomları adətən 1-2 həftə ərzində inkişaf edir və üç əsas mərhələdə özünü göstərir:
1. Kataral Mərhələ (ilk 1-2 həftə)
Soyuqdəyməyə bənzər simptomlar:
Asqırma
Yüngül qızdırma
Burun axıntısı
Yüngül öskürək
Bu mərhələ çox yoluxucudur.
2. Paroksismal Mərhələ (2-8 həftə)
Şiddətli və davamlı öskürək tutmaları:
Öskürək zamanı nəfəs alma çətinləşir.
Öskürəkdən sonra "göy-göy" səsli nəfəs alınması müşahidə olunur.
Öskürək tutmalarından sonra qusma və yorğunluq ola bilər.
Körpələrdə tənəffüsün dayanması (apne) riski.
3. Sağalma Mərhələsi (təxminən 1-2 həftə və ya daha uzun)
Öskürək tədricən azalır.
Yorğunluq və yüngül öskürək qalıqları qala bilər.
Göy Öskürəyin Yoluxma Yolları
Göy öskürək hava-damcı yolu ilə yoluxur:
Asqırma, öskürmə və ya danışma zamanı bakteriyalar havaya yayılır.
Yoluxmuş şəxsin burun və ağız sekresiyaları ilə birbaşa təmas.
Göy öskürək xüsusilə peyvənd olunmamış uşaqlar və ya zəif immun sisteminə malik olan şəxslər üçün daha təhlükəlidir.
Göy Öskürəyin Səbəbləri
Göy öskürək Bordetella pertussis bakteriyası tərəfindən törədilir. Bu bakteriya tənəffüs yollarının selikli qişasına yapışaraq:
İltihab yaradır.
Qalın selik istehsalına səbəb olur.
Tənəffüsü çətinləşdirir.
Risk Qrupları
Peyvənd olunmamış körpələr və uşaqlar
Yaşlılar və ya zəif immunitet sistemi olan şəxslər
Hamilə qadınlar (müalicə edilməzsə, doğuşdan sonra körpəyə yoluxma riski)
Göy Öskürəyin Fəsadları
Əgər göy öskürək vaxtında müalicə edilməzsə, ciddi fəsadlara səbəb ola bilər:
Körpələr və Uşaqlarda:
Pnevmoniya
Tənəffüsün dayanması (apne)
Qidalanma çətinliyi
Qulaq infeksiyaları
Beyin zədələnməsi (nadir hallarda)
Böyüklərdə:
Qabırğa sınıqları (şiddətli öskürək nəticəsində)
Yuxu pozuntuları
Hərarətli infeksiyalar
Göy Öskürəyin Diaqnozu
Həkim göy öskürəyi aşağıdakı üsullarla diaqnoz edə bilər:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə:
Öskürək növü və simptomların xarakteri araşdırılır.
Laborator Analizlər:
Boğazdan və ya burundan selik nümunəsi götürülərək bakteriya axtarılır.
Qan Analizi:
İnfeksiyanın mövcudluğunu müəyyən etmək üçün.
Rentgen:
Tənəffüs yollarının vəziyyətini qiymətləndirmək üçün.
Göy Öskürəyin Müalicəsi
1. Antibiotik Müalicəsi
Antibiotiklər: Göy öskürəyin erkən mərhələlərində effektivdir. Bakteriyanın yayılmasını məhdudlaşdırır və xəstəliyin müddətini azalda bilər.
Məsələn: Azitromisin, eritromisin.
İrəliləmiş mərhələlərdə antibiotiklər simptomları tamamilə aradan qaldırmasa da, başqalarına yoluxma riskini azaldır.
2. Dəstəkləyici Müalicə
Bol maye qəbulu (su, şorba, elektrolit məhlulları).
Öskürək tutmalarını yüngülləşdirmək üçün nəmli hava (buxar) istifadəsi.
Qidalanmanı asanlaşdırmaq üçün kiçik porsiyalarla yemək.
Ağır hallarda hospitalizasiya (xüsusilə körpələrdə).
3. Fəsadların Müalicəsi
Pnevmoniya və ya digər ciddi problemlər üçün əlavə müalicə tədbirləri.
Göy Öskürəyin Qarşısını Almaq Üçün Peyvənd
Göy öskürəyin qarşısını almağın ən təsirli yolu DTaP və Tdap peyvəndləridir:
DTaP Peyvəndi: Körpələr və uşaqlar üçün (2, 4, 6 ay və daha sonra təkrarlanan dozalar).
Tdap Peyvəndi: Yeniyetmələr və böyüklər üçün.
Hamilə Qadınlar: Körpəni qorumaq üçün hamiləliyin 27-36-cı həftələri arasında Tdap peyvəndi tövsiyə edilir.
Göy Öskürəyin Qarşısını Almaq Üçün Tövsiyələr
Peyvənd Olun: Qorunmanın ən təsirli yolu peyvənddir.
Gigiyena Qaydalarına Riayət Edin:
Əlləri müntəzəm olaraq yuyun.
Asqırarkən və öskürərkən ağız və burnu örtün.
İmmunitet Sisteminizi Gücləndirin:
Sağlam qidalanma və müntəzəm idman edin.
Xəstə Şəxslərlə Təmasdan Qaçının:
Göy öskürək yoluxucu olduğu üçün xəstə şəxslərdən uzaq durmaq tövsiyə olunur.
Nəticə
Göy öskürək ciddi fəsadlara səbəb ola bilən, lakin vaxtında diaqnoz və müalicə ilə idarə edilə bilən bir infeksiyadır. Peyvəndlərlə qorunmaq və gigiyenik qaydalara riayət etmək xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaqda mühüm rol oynayır. Əgər sizdə və ya yaxınlarınızda uzunmüddətli öskürək müşahidə edilərsə, vaxtında həkimə müraciət etmək vacibdir.
