1. Göy Öskürək Nədir və Necə Yoluxur?
📌 Göy öskürək tənəffüs yolu infeksiyasıdır və hava-damcı yolu ilə yayılır.
✅ Bakteriya öskürək və asqırıq yolu ilə havaya yayılır və digər insanlara keçir.
✅ Xəstə ilə yaxın təmasda olan insanlar daha yüksək risk altındadır.
✅ Xüsusilə peyvənd olunmamış körpələr və immun sistemi zəif olan insanlar üçün təhlükəlidir.
📌 Bordetella pertussis bakteriyası tənəffüs yollarını örtən hüceyrələrə yapışaraq toksinlər ifraz edir və uzunmüddətli öskürəyə səbəb olur.
2. Göy Öskürəyin Simptomları
📌 Göy öskürək adətən 3 mərhələdə inkişaf edir və simptomlar tədricən şiddətlənir.
🔹 1. Kataral Mərhələ (İlkin mərhələ – Erkən simptomlar)
📌 Xəstəliyin ilk 1-2 həftəsi adi soyuqdəymə simptomlarına bənzəyir.
✅ Yüngül quru öskürək.
✅ Burun axıntısı və asqırma.
✅ Subfebril (yüngül) hərarət (37.5 - 38°C).
✅ Ümumi halsızlıq və yorğunluq.
📌 Bu mərhələ erkən diaqnoz üçün vacibdir, çünki xəstəlik bu zaman daha yoluxucudur.
🔹 2. Paroksizmal Mərhələ (Ağır öskürək mərhələsi)
📌 Xəstəliyin ən ağır mərhələsidir və təxminən 1-6 həftə davam edə bilər.
✅ Şiddətli və nəzarətsiz öskürək tutmaları.
✅ Öskürək zamanı nəfəs almada çətinlik.
✅ Xüsusi “göy öskürək” səsi – Xəstə nəfəs alarkən fitvari səs çıxarır.
✅ Qusma və öskürək nəticəsində üzün qızarması və ya göyərməsi.
📌 Bu mərhələdə körpələrdə tənəffüs dayanması və ciddi komplikasiyalar baş verə bilər.
🔹 3. Bərpa Mərhələsi (Sağalma prosesi)
📌 Xəstəlik 2-3 ay davam edə bilər, buna görə də "100 gün öskürəyi" adlanır.
✅ Öskürək tədricən azalır, lakin yorğunluq qalır.
✅ Xəstənin immuniteti zəiflədiyi üçün digər infeksiyalara həssas ola bilər.
✅ Fiziki aktivlik zamanı öskürək epizodları davam edə bilər.
📌 Tam sağalma aylarla çəkə bilər, xüsusilə körpələrdə və yaşlı insanlarda.
3. Göy Öskürəyin Risk Qrupu Kimlərdir?
📌 Göy öskürək peyvənd olunmamış və ya immuniteti zəif olan insanlar üçün daha təhlükəlidir.
🔹 Körpələr (6 aydan kiçiklər yüksək risk altındadır).
🔹 Peyvənd olunmamış uşaqlar və böyüklər.
🔹 Yaşlılar və xroniki xəstəlikləri olan insanlar.
🔹 Astma və ya ağciyər xəstəlikləri olan şəxslər.
📌 Körpələrdə və zəif immun sistemli insanlarda pnevmoniya, tənəffüs dayanması və hətta ölümə səbəb ola bilər.
4. Göy Öskürəyin Diaqnozu Necə Qoyulur?
📌 Həkim xəstənin simptomlarını və tibbi tarixçəsini araşdıraraq diaqnoz qoyur.
✅ Boğaz və ya burundan sürüntü nümunəsi götürülərək laboratoriya testi edilir.
✅ Qan testləri – İltihab və immun cavabı müəyyən etmək üçün.
✅ Rentgen müayinəsi – Ağciyərlərdə infeksiya olub-olmadığını yoxlamaq üçün.
📌 Diaqnoz erkən qoyulsa, müalicə daha effektiv ola bilər.
5. Göy Öskürəyin Müalicəsi
📌 Müalicə nə qədər tez başlasa, xəstənin sağalma şansı bir o qədər yüksək olar.
✅ 1. Antibiotiklər
📌 Bakteriyanın yayılmasını dayandırmaq və simptomları yüngülləşdirmək üçün istifadə olunur.
✔ Eritromisin, Azitromisin və ya Klaritromisin kimi makrolid antibiotiklər.
✔ Müalicə erkən mərhələdə başlanmalıdır ki, xəstəliyin şiddəti azalsın.
✔ Xəstə antibiotik qəbul etməyə başladıqdan 5 gün sonra artıq yoluxucu olmur.
📌 Antibiotiklər öskürəyi tam dayandırmasa da, bakteriyanın yayılmasını məhdudlaşdırır.
✅ 2. Dəstəkləyici Müalicə və Evdə Qulluq
📌 Simptomları yüngülləşdirmək və xəstənin rahatlığını təmin etmək üçün aparılır.
✔ Xəstənin bol maye qəbul etməsi təmin edilməlidir.
✔ Təmiz və rütubətli hava tənəffüs yollarını rahatlaşdırır.
✔ Öskürək tutmalarını azaltmaq üçün həkimin tövsiyə etdiyi dərmanlardan istifadə edin.
✔ Xəstəni tüstü və güclü qoxulardan uzaq tutun.
📌 Evdə müalicə olunan körpələr və kiçik uşaqlar daim nəzarət altında saxlanmalıdır.
6. Göy Öskürəkdən Qorunma Yolları
📌 Peyvənd, göy öskürəyin qarşısını almağın ən effektiv yoludur.
✅ 1. Peyvənd (DTaP və Tdap Vaksinləri)
📌 Peyvəndlər uşaqları və böyükləri qorumaq üçün vacibdir.
✔ DTaP (Uşaqlar üçün) – 2, 4, 6, 18 aylıq və 4-6 yaşında vurulur.
✔ Tdap (Böyüklər üçün) – 11 yaşdan yuxarı şəxslər və hamilə qadınlara tövsiyə olunur.
✔ Hamilə qadınlara 27-36 həftə arasında vurulmalıdır ki, körpə doğuşdan sonra qorunsun.
📌 Peyvənd olunmayan uşaqlar və böyüklər xəstəliyə qarşı daha həssasdır.
✅ 2. Yoluxma Riskini Azaltmaq
📌 Xəstəlikdən qorunmaq üçün aşağıdakı tədbirlərə əməl etmək vacibdir.
✔ Xəstələr öskürərkən və asqırarkən ağızlarını örtməlidirlər.
✔ Əlləri mütəmadi yumaq və şəxsi gigiyena qaydalarına əməl etmək.
✔ Göy öskürək xəstəsi olan insanlarla təmasdan çəkinmək.
📌 Erkən diaqnoz və müalicə yoluxmanın qarşısını almağa kömək edir.
💙 Göy öskürək peyvəndlə qarşısı alına bilən, lakin müalicə olunmadıqda ciddi fəsadlara səbəb ola bilən bir xəstəlikdir – vaxtında tədbir görün! 😊🔥
