Hematokritin Normal Dəyərləri
Yaşa və cinsiyyətə görə HCT səviyyələri fərqlidir:
Kişilər: 40-52%
Qadınlar: 36-47%
Hamilə qadınlar: 30-36%
Uşaqlar: 35-45%
Yenidoğulmuşlar: 55-68%
HCT Aşağı Olmasının Səbəbləri
Hematokritin aşağı olması qandakı qırmızı qan hüceyrələrinin miqdarının az olduğunu göstərir və bu vəziyyət anemiya adlanır.
Səbəblər
Dəmir çatışmazlığı
Qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalı üçün dəmir vacibdir. Dəmir çatışmazlığı anemiya yaradır.
Vitamin B12 və Folat çatışmazlığı
Bu vitaminlər qırmızı qan hüceyrələrinin düzgün inkişafı üçün lazımdır.
Qan itkiləri
Uzun müddətli menstruasiya, daxili qanaxmalar və ya travmalar nəticəsində qan itkisi.
Həzm sistemi problemləri
Xroniki mədə-bağırsaq xəstəlikləri (Kron xəstəliyi, çölyak) qida sorulmasını pozur.
Böyrək xəstəlikləri
Böyrəklər tərəfindən istehsal olunan eritropoetin hormonunun azalması qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalını ləngidir.
Hamiləlik
Hamiləlik dövründə qan həcmi artdığı üçün hematokrit nisbətən azalır.
Xroniki xəstəliklər və infeksiyalar
Xərçəng, iltihabi xəstəliklər və uzunmüddətli infeksiyalar qan istehsalını azalda bilər.
HCT Aşağılığının Əlamətləri
Daimi yorğunluq və halsızlıq
Başgicəllənmə və baş ağrısı
Dəri və dodaqlarda solğunluq
Nəfəs darlığı (xüsusilə fiziki fəaliyyət zamanı)
Ürək döyüntülərinin sürətlənməsi (taxikardiya)
Soyuq əllər və ayaqlar
HCT Yüksək Olmasının Səbəbləri
Hematokritin yüksək olması qanda qırmızı qan hüceyrələrinin miqdarının çox olduğunu və ya qan həcminin azaldığını göstərir. Bu vəziyyət polisitemiya və ya susuzluq kimi hallarla bağlı ola bilər.
Səbəblər
Susuzluq (Dehidrasiya)
Bədəndə maye itkisi olduqda qan həcmində azalma baş verir və hematokrit nisbətən yüksəlir.
Yüksək hündürlükdə yaşamaq
Yüksək yerlərdə oksigen səviyyəsi az olduğu üçün bədən daha çox qırmızı qan hüceyrəsi istehsal edir.
Ağciyər xəstəlikləri
KOAH, ağciyər fibrozisi kimi xəstəliklər zamanı bədəndə oksigen səviyyəsi azalır və daha çox eritrosit istehsal olunur.
Ürək xəstəlikləri
Xroniki ürək-damar xəstəlikləri qan dövranını pozur və kompensasiya olaraq hematokrit yüksəlir.
Polisitemiya Vera
Sümük iliyində həddindən artıq qırmızı qan hüceyrəsi istehsalı nəticəsində yaranan nadir bir qan xəstəliyidir.
Siqaret istifadə etmək
Siqaret çəkmək bədəndə oksigen çatışmazlığına səbəb olur və HCT səviyyəsini artırır.
Hormonal müalicələr və dopinq
Eritropoetin (EPO) istifadəsi hematokriti süni şəkildə yüksəldir.
HCT Yüksəkliyinin Əlamətləri
Baş ağrısı və başgicəllənmə
Yüksək təzyiq
Qızarmış dəri və qaşınma (xüsusilə isti duşdan sonra)
Görmə problemləri
Yorğunluq və nəfəs darlığı
Qan laxtalanması riski (dərin vena trombozu)
HCT Dəyərlərini Normallaşdırmaq Üçün Tövsiyələr
HCT Aşağıdırsa:
Dəmir və B12 tərkibli qidalar yeyin: Qırmızı ət, ciyər, ispanaq, yumurta, mərcimək.
Həkim təyinatı ilə dəmir və fol turşusu əlavələri qəbul edin.
Qan itkisi səbəblərini müalicə etdirin.
Böyrək funksiyalarını yoxladın, çünki eritropoetin çatışmazlığı səbəb ola bilər.
HCT Yüksəkdirsə:
Bol maye qəbul edin: Susuzluğun qarşısını alın.
Siqaret istifadəsini dayandırın.
Ağciyər və ürək xəstəlikləri varsa müalicə etdirin.
Flebotomiya: Qan həcmini azaltmaq üçün qan alma proseduru həkim tərəfindən həyata keçirilə bilər.
Nəticə
HCT analizi qırmızı qan hüceyrələrinin faizini ölçərək orqanizmin oksigen daşıma qabiliyyəti haqqında məlumat verir. Aşağı hematokrit anemiya, qan itkiləri və vitamin çatışmazlığı kimi hallara işarə edir. Yüksək hematokrit isə susuzluq, ağciyər xəstəlikləri və ya sümük iliyi problemləri ilə əlaqəli ola bilər. Hər iki vəziyyətdə də səbəbin müəyyən edilməsi üçün həkimə müraciət etmək vacibdir.
