1. Hipofiz Şişi Nədir?
📌 Hipofiz vəzi beynin aşağı hissəsində, burun boşluğunun üstündə yerləşən kiçik bir vəzdir.
🔹 Hipofiz vəzi bədənin bir çox hormonlarını idarə edir:
✔ Böyümə hormonu (GH)
✔ Qalxanabənzər vəzi stimullaşdırıcı hormon (TSH)
✔ Adrenokortikotrop hormon (ACTH)
✔ Prolaktin (PRL)
✔ Follikul stimullaşdırıcı hormon (FSH) və Luteinizəedici hormon (LH)
🚨 Hipofiz şişləri hormon istehsalına təsir edərək ciddi endokrin və nevroloji problemlərə səbəb ola bilər.
2. Hipofiz Şişlərinin Növləri
📌 Hipofiz şişləri əsasən iki əsas qrupa bölünür:
✅ 1. Hormon Istehsal Edən (Fəal) Hipofiz Şişləri
✔ Bu şişlər müəyyən hormonların həddindən artıq istehsalına səbəb olur.
📌 Əsas hormon istehsal edən hipofiz şişləri:
✔ Prolaktinoma – Həddindən artıq prolaktin hormonu istehsal edir (ən çox rast gəlinən hipofiz şişidir).
✔ Akromeqaliya və Cırtdanlıq Şişləri – Böyümə hormonunun həddindən artıq ifrazı.
✔ Kuşinq Xəstəliyi (ACTH Şişi) – Adrenal vəzləri həddindən artıq kortizol istehsal edir.
✔ TSH Şişi (Qalxanabənzər Vəzi Stimullaşdırıcı Şişlər) – Hipertiroidizmə səbəb ola bilər.
📌 Bu şişlər orqanizmdə ciddi hormonal pozulmalara gətirib çıxara bilər.
✅ 2. Hormon İstehsal Etməyən (Fəal Olmayan) Hipofiz Şişləri
✔ Bu şişlər hormon istehsal etmir, lakin böyüdükcə ətraf toxumalara və sinirlərə təzyiq edə bilər.
📌 Əsas təsirləri:
✔ Görmə problemləri
✔ Baş ağrısı
✔ Hipofiz hormonlarının azalması
📌 Böyük ölçülü hipofiz adenomaları sinir toxumalarına təzyiq edərək ciddi nevroloji problemlər yarada bilər.
3. Hipofiz Şişinin Simptomları
🚨 Hipofiz şişləri hormon balanssızlığı və sinir toxumalarına təzyiq səbəbindən müxtəlif simptomlar yarada bilər.
✅ 1. Hormon Artıqlığına Bağlı Simptomlar
📌 Şiş hormon ifrazını artırdıqda aşağıdakı simptomlar görülə bilər:
✔ Prolaktinoma:
Qadınlarda menstrual pozğunluq, süd axıntısı
Kişilərdə cinsi zəiflik, sonsuzluq
✔ Akromeqaliya (Böyümə Hormonu Artıqlığı):
Əl və ayaqlarda genişlənmə, üz formasında dəyişiklik
Hipertoniya, şəkərli diabet riski
✔ Kuşinq Xəstəliyi (ACTH Artıqlığı):
Qarında piy yığılması, üzdə yuvarlaqlıq
Yüksək təzyiq və əzələ zəifliyi
✔ TSH Şişi (Hipertiroidizmə Səbəb Olan Şişlər):
Çəki itkisi, ürəkdöyünmə
Sinirlilik və həddindən artıq enerji hissi
📌 Hormon istehsal edən hipofiz şişləri bədənin müxtəlif sistemlərini təsir edə bilər.
✅ 2. Şişin Beyin və Sinirlərə Təzyiqi ilə Bağlı Simptomlar
📌 Əgər şiş ətraf toxumalara təzyiq edirsə, aşağıdakı simptomlar yaranır:
✔ Görmə problemləri – Xüsusilə görmə sahəsinin daralması (bitemporal hemianopsiya).
✔ Baş ağrıları – Kəllədaxili təzyiqin artması səbəbindən.
✔ Halsızlıq və zəiflik – Hormon azlığına bağlı olaraq.
✔ Unutqanlıq və emosional dəyişikliklər – Hipofiz funksiyasının pozulmasına görə.
📌 Əgər şiş optik sinirlərə təzyiq edərsə, tam görmə itkisinə səbəb ola bilər.
4. Hipofiz Şişinin Diaqnozu
📌 Diaqnoz aşağıdakı müayinə metodları ilə qoyulur:
✔ Hormon Analizləri – Qanda prolaktin, GH, ACTH, TSH səviyyələrinin yoxlanılması.
✔ Maqnit Rezonans Tomoqrafiya (MRT) – Hipofiz şişlərinin ölçüsünü və yerini müəyyən edir.
✔ Görmə Testləri – Görmə sahəsinin dəyərləndirilməsi üçün oftalmoloji müayinə.
📌 Diaqnoz erkən qoyularsa, müalicə daha effektiv ola bilər.
5. Hipofiz Şişinin Müalicə Yolları
🚀 Müalicə şişin ölçüsünə, hormon istehsal edib-etməməsinə və simptomların şiddətinə görə dəyişir.
✅ 1. Dərman Müalicəsi
📌 Hormon istehsal edən şişlərdə effektiv ola bilər.
✔ Dopamin agonistləri (Prolaktinoma üçün) – Bromokriptin, Kabergolin
✔ Somatostatin analoqları (Akromeqaliya üçün) – Oktreotid, Lanreotid
✔ Steroid bloklayıcılar (ACTH şişləri üçün) – Ketokonazol, Metyrapon
📌 Dərmanlar bəzi şişlərin ölçüsünü kiçildə və hormon istehsalını azalda bilər.
✅ 2. Cərrahi Müalicə (Transsfenoidal Cərrahiyyə)
📌 Ən çox istifadə edilən üsul burun dəliyi vasitəsilə minimal invaziv cərrahiyyədir.
✔ Transsfenoidal Cərrahiyyə – Burun boşluğundan girilərək şiş çıxarılır.
✔ Kraniotomiya – Böyük şişlər üçün açıq beyin cərrahiyyəsi tətbiq edilə bilər.
📌 Cərrahiyyə hormonal pozğunluqları və nevroloji problemləri azaltmağa kömək edir.
✅ 3. Radioterapiya və Stereotaktik Radiosürgü
📌 Cərrahi müdaxilə mümkün olmayan və ya təkrar böyüyən şişlər üçün istifadə edilir.
✔ Gamma Knife və CyberKnife – Dəqiq yönləndirilmiş radiasiya ilə şiş hüceyrələri məhv edilir.
✔ Klassik radioterapiya – Böyük və yayılan şişlər üçün istifadə olunur.
📌 Bəzi hallarda şişin böyüməsini dayandırmağa kömək edir.
Son Söz: Hipofiz Şişində Erkən Diaqnoz Həyati Əhəmiyyət Daşıyır!
💡 Hipofiz şişləri xoşxassəli olsa da, hormon balanssızlığı və nevroloji problemlərə səbəb ola bilər.
🚀 Simptomlar varsa, endokrinoloq və nevroloqa müraciət etmək vacibdir!
📌 Erkən müalicə ilə hormon balansını və beyin funksiyalarını qorumaq mümkündür. 💙✨
