Niyə Koronar Bypass Cərrahiyyəsi Edilir?
Bu əməliyyat, aşağıdakı hallarda tövsiyə olunur:
Şiddətli koronar arteriya xəstəliyi (KAX):
Ürəyin qan tədarükünü təmin edən arteriyaların daralması və ya tıxanması.
Sinə ağrısı (angina pektoris):
İstirahət zamanı və ya az miqdarda fiziki fəaliyyət zamanı yaranan sinə ağrısı.
Miokard infarktı (ürək tutması):
Koronar arteriyaların tam tıxanması nəticəsində ürək əzələsinə qan axınının dayanması.
Effektiv olmayan angioplastika və ya stent:
Angioplastika və ya stentlə açılması mümkün olmayan arteriyalarda.
Bir neçə arteriyada daralma:
Xüsusilə sol əsas koronar arteriya zədələndikdə və ya bir neçə damarda ciddi daralma olduqda.
Cərrahiyyədən Əvvəl Hazırlıq
1. Müayinələr:
Elektrokardioqram (EKQ).
Ekokardioqrafiya.
Koronar angioqrafiya.
Qan testləri (şəkər, xolesterin, qanın laxtalanması).
2. Dərmanların tənzimlənməsi:
Əməliyyatdan əvvəl qan durulaşdırıcı dərmanların dayandırılması.
3. Sağlamlıq vəziyyətinin optimallaşdırılması:
Yüksək qan təzyiqi, şəkərli diabet və digər xəstəliklərin nəzarət altına alınması.
4. Psixoloji hazırlıq:
Əməliyyat prosesinin həkim tərəfindən izahı və xəstənin rahatlaşdırılması.
Koronar Bypass Cərrahiyyəsi Necə Aparılır?
1. Ümumi anesteziya:
Xəstə əməliyyat zamanı tamamilə yatdırılır.
2. Damarın götürülməsi:
Bypas üçün istifadə ediləcək sağlam damar bədənin başqa bir hissəsindən (adətən ayaqdan, qolun radial arteriyasından və ya sinə divarından) götürülür.
3. Bypass yaradılması:
Yeni damar, tıxanmış arteriyanın üstü və altına birləşdirilərək qan axını bərpa edilir.
4. Ürək-ağciyər maşını:
Əməliyyat zamanı ürək dayandırıla bilər, bu halda qan dövranını təmin etmək üçün ürək-ağciyər maşını istifadə olunur. Alternativ olaraq, bəzi əməliyyatlar ürək döyünərkən də həyata keçirilə bilər (off-pump bypass).
5. Əməliyyatın bitməsi:
Bütün damarlar birləşdirildikdən sonra ürək funksiyaları bərpa edilir və əməliyyat sahəsi bağlanır.
Koronar Bypass Cərrahiyyəsinin Növləri
Tək bypass:
Bir arteriyanın dəyişdirilməsi.
İkiqat bypass:
İki arteriyanın dəyişdirilməsi.
Üçqat bypass:
Üç arteriyanın dəyişdirilməsi.
Dörd və ya daha çox bypass:
Daha çox arteriya dəyişdirilir (ciddi hallarda).
Koronar Bypass Cərrahiyyəsindən Sonra Bərpa
1. Reanimasiya və xəstəxanada qalma:
Əməliyyatdan sonra xəstə bir neçə gün reanimasiya şöbəsində nəzarətdə saxlanılır.
Ümumilikdə, xəstəxanada qalma müddəti 5-7 gün arasında dəyişir.
2. Fiziki bərpa:
Əvvəlcə yüngül hərəkətlər və gəzinti ilə başlanır.
Tam fiziki fəaliyyətə qayıtmaq üçün bir neçə ay tələb oluna bilər.
3. Dərman müalicəsi:
Qan durulaşdırıcılar, xolesterini azaldan dərmanlar (statinlər) və ağrıkəsicilər.
4. Pəhriz və həyat tərzi dəyişiklikləri:
Duzsuz və az yağlı qidalarla qidalanma.
Siqaretdən və spirtli içkilərdən uzaq durmaq.
5. Müntəzəm tibbi nəzarət:
Cərrahiyyə sahəsinin, qan təzyiqinin və xolesterinin izlənməsi.
Risklər və Fəsadlar
Qısa müddətli risklər:
İnfeksiya.
Qanaxma.
Tromboz (qan laxtalanması).
Aritmiya (ürək ritminin pozulması).
Uzunmüddətli risklər:
Bypas edilmiş damarın tıxanması.
Xəstəliyin digər damarları təsir etməsi.
Şəkərli diabet xəstələrində sağalma müddətinin uzanması.
Koronar Bypass Cərrahiyyəsinin Alternativləri
Angioplastika və stent yerləşdirilməsi:
Daralmış arteriyaların balonla genişləndirilməsi və stentlə dəstəklənməsi.
Tibbi müalicə:
Xolesterin və qan təzyiqini idarə etmək üçün dərmanlar.
Həyat tərzi dəyişiklikləri:
Qidalanmanın və fiziki aktivliyin tənzimlənməsi.
Cərrahiyyənin Faydaları
Sinə ağrısının azalması: Yeni qan yolu ürəyə daha yaxşı qan axını təmin edir.
Həyat keyfiyyətinin yaxşılaşması: Daha çox enerji və fiziki aktivlik imkanı.
Ürək tutması riskinin azalması.
Uzunmüddətli sağ qalma şansı: Ürək-damar xəstəlikləri ilə əlaqəli ölüm riskini azaldır.
Hansı Hallarda Həkimə Müraciət Etmək Lazımdır?
Əməliyyatdan sonra sinə ağrısı və ya nəfəs darlığı.
Yüksək hərarət və ya infeksiya əlamətləri.
Cərrahi bölgədə qızartı, şişkinlik və ya irin.
Şüurun bulanması və ya qeyri-adi yorğunluq.
Nəticə
Koronar bypass cərrahiyyəsi, koronar arteriya xəstəliklərinin müalicəsində təsirli və həyatı xilas edən bir prosedurdur. Cərrahiyyədən sonra düzgün bərpa və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə xəstələr uzunmüddətli sağlamlıq və yaxşı həyat keyfiyyətinə nail ola bilərlər. Əgər bu əməliyyatla bağlı suallarınız varsa, ürək-damar mütəxəssisi ilə məsləhətləşmək vacibdir.
