Əl Zədələrinin Əsas Növləri
Yumşaq Toxuma Zədələri
Qançır (hematoma): Əlinə küt zərbə dəydikdə qan damarlarının zədələnməsi nəticəsində meydana gəlir.
Sıyrıqlar: Dərinin üst qatının zədələnməsi ilə yaranır.
Əzələ və Bağ Zədələri
Gərilmə (sprain): Əlin və ya barmağın bağlarının həddindən artıq gərilməsi və ya qopması.
Əzilmə (strain): Əzələlərin və ya əzələ-şina keçidinin zədələnməsi.
Sınıqlar və Çıxıqlar
Barmaq və ya əl sümüklərinin sınıqları: Xüsusilə travmalar zamanı tez-tez rast gəlinir.
Çıxıqlar: Oynaqların yerindən çıxması, əksər hallarda barmaqlarda görülür.
Sinir və Damar Zədələri
Sinirlərin zədələnməsi əlin funksionallığını azalda bilər və hissiyyat itkisinə səbəb ola bilər.
Damar zədələri qanaxmaya və ya qan dövranının pozulmasına səbəb ola bilər.
Kəsiklər və Pəncərələr
Kəsiklər: Kəskin alətlərlə dərinin və toxumaların yaralanması.
Dərin yaralar: Əzələ, sinir və ya damarların zədələndiyi ciddi yaralar.
Termik Zədələr
Yanıqlar: İstidən, kimyəvi maddələrdən və ya elektrikdən qaynaqlanan yanıqlar.
Donma: Əl və barmaqların soyuq havada donması.
Əl Zədələrinin Səbəbləri
Mexaniki Zədələr
Yıxılma, əlin sıxılması və ya əzilmə.
Küt və ya kəskin alətlərlə travmalar.
İdman Fəaliyyətləri
Əl və barmaqların həddindən artıq yüklənməsi.
Hərəkət Təkrarlamaları
Müəyyən işlər zamanı əlin eyni hərəkəti təkrarlaması (məsələn, kompüter istifadəsi, musiqi alətləri çalma).
Sənaye və İş Zədələri
Tikinti, istehsalat və ya mexaniki işlər zamanı təhlükəsizlik tədbirlərinin pozulması.
Təsadüfi Qəza və Hərəkətlər
Gündəlik həyatda qəza nəticəsində yaranan zədələr.
Əl Zədələrinin Əlamətləri
Ağrı və şişkinlik: Zədələnmiş nahiyədə ağrı və şişlik.
Hərəkət məhdudiyyəti: Barmaq və ya əlin hərəkətində çətinlik.
Həssaslıq və uyuşma: Sinir zədələnməsi hallarında hissiyyat itkisi və ya karıncalanma.
Deformasiya: Sınıq və ya çıxıq zamanı əlin görünüşündə dəyişiklik.
Qanaxma: Dərin yaralanmalar zamanı.
Əl Zədələrinin Diaqnozu
Fiziki Müayinə
Həkim zədələnmiş nahiyəni qiymətləndirərək deformasiya, şişkinlik və digər əlamətləri yoxlayır.
Görüntüləmə Yöntəmləri
Rentgen: Sınıqlar və çıxıqları müəyyən etmək üçün.
Maqnetik rezonans tomoqrafiyası (MRT): Yumşaq toxuma və sinir zədələrini müəyyən etmək üçün.
Ultrasəs: Əzələ və bağların vəziyyətini dəyərləndirmək üçün.
Sinir Testləri
Sinir zədələnməsi şübhəsi varsa, sinir keçiriciliyini yoxlamaq üçün.
Əl Zədələrinin Müalicəsi
1. Evdə İlk Yardım
İstirahət: Zədələnmiş əli hərəkətsiz vəziyyətdə saxlayın.
Buz tətbiqi: Şişkinliyi azaltmaq üçün buz paketini zədələnmiş bölgəyə 10-20 dəqiqə ərzində tətbiq edin.
Sıxma və dəstək: Bandaj və ya elastik sarğı istifadə edərək dəstək təmin edin.
Əlin yuxarı qaldırılması: Qan dövranını yaxşılaşdırmaq və şişkinliyi azaltmaq üçün.
2. Dərman Müalicəsi
Ağrıkəsicilər və iltihab əleyhinə dərmanlar: İbuprofen və ya parasetamol kimi.
Antibiotiklər: Dərin yaralar və ya infeksiya riski olan zədələr üçün.
3. Fizioterapiya
Zədələnmiş əlin hərəkət qabiliyyətini bərpa etmək üçün xüsusi məşqlər və terapiyalar.
4. Cərrahi Müdaxilə
Sınıq, ciddi bağ zədəsi və ya sinir travmaları üçün cərrahi əməliyyat tələb oluna bilər.
Sınıq və çıxıq: Sümük yerinə qoyularaq immobilizasiya edilir (məsələn, gips və ya splint).
5. Reabilitasiya
Hərəkət məhdudiyyəti yaranmışsa, fizioterapiya və reabilitasiya proqramları tətbiq olunur.
Əl Zədələrinin Qarşısını Almaq Üsulları
Düzgün Təhlükəsizlik Tədbirləri:
Sənaye və ya mexaniki işlər zamanı qoruyucu əlcəklərdən istifadə edin.
İdman Zamanı Diqqət:
Düzgün texnika ilə məşğul olun və hərəkətlərinizi həddindən artıq yükləməyin.
Erqonomik Mühit:
Uzun müddət təkrar hərəkətlərdən çəkinin və əliniz üçün düzgün dəstək təmin edin (məsələn, kompüter istifadəsi zamanı).
Müntəzəm Məşqlər:
Əl əzələlərini gücləndirən sadə məşqlər zədə riskini azalda bilər.
Həkimə Nə Zaman Müraciət Etmək Lazımdır?
Əldə davamlı ağrı və ya hərəkət məhdudiyyəti varsa.
Əl deformasiya olunubsa və ya barmaqlar tam hərəkət etmirsə.
Zədədən sonra əlin hissiyyatı itibsə.
Yaradan güclü qanaxma və ya infeksiya əlamətləri (qızartı, qızdırma) varsa.
Əl zədələri erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə asanlıqla idarə edilə bilər. Zədə ilə qarşılaşdığınız zaman vaxtında tədbir görmək əlin funksionallığını qorumaq üçün vacibdir.
