Mədəaltı Vəzi Xərçənginin Növləri
Adenokarsinoma
Xüsusiyyətləri: Mədəaltı vəzinin kanallarını örtən hüceyrələrdən yaranır və mədəaltı vəzi xərçənginin ən yaygın növüdür.
Neyroendokrin Şişlər (NETs)
Xüsusiyyətləri: Mədəaltı vəzi içərisində hormon istehsal edən hüceyrələrdən yaranır.
Alt növləri: İnsulinoma, qlükagonoma, gastrinoma və digər nadir növlər.
Risk Faktorları
Siqaret Çəkmək: Siqaret çəkmək mədəaltı vəzi xərçəngi riskini artırır.
Pankreatit: Xroniki pankreatit mədəaltı vəzi xərçəngi riskini artırır.
Ailə Tarixi: Ailəsində mədəaltı vəzi xərçəngi olan insanlarda risk artır.
Genetik Mutasiyalar: BRCA2, PALB2 və digər gen mutasiyaları risk faktorlarıdır.
Obezite: Artıq çəki risk faktorudur.
Diabet: Uzun müddətli diabet mədəaltı vəzi xərçəngi riskini artırır.
Yaş: 65 yaşdan yuxarı insanlarda daha çox rast gəlinir.
Pəhriz və Yaşam Tərzi: Qırmızı ət və işlənmiş ət məhsullarının çox istehlakı risk faktorudur.
Simptomlar
Erkən mərhələlərdə simptomlar az və ya heç olmaya bilər. İrəliləyən mərhələlərdə isə aşağıdakı simptomlar ortaya çıxa bilər:
Qarın və Bel Ağrısı: Xüsusilə mədənin üst hissəsində və ya arxada davamlı ağrı.
Çəki İtirimi: İzah olunmayan çəki itirimi.
Sarılıq: Dərinin və gözlərin sararması.
İştahsızlıq: Yemək istəməmə və tez doyma.
Qanlı və ya Yağlı Nəcis: Nəcis rəngində və ya konsistensiyasında dəyişiklik.
Ümumi Halsızlıq və Yorğunluq: Davamlı və izah edilməyən yorğunluq.
Şişkinlik: Qarında şişkinlik və ya dolğunluq hissi.
Diaqnostika
Fiziki Müayinə: Həkim qarın nahiyəsini müayinə edir, şişkinlik və ya anormallıqları yoxlayır.
Qan Testləri: Xərçəng markerlərini (CA 19-9) və digər anormallıqları yoxlamaq üçün.
Görüntüləmə Testləri:
Ultrasonoqrafiya: Pankreas və ətraf toxumaların görüntülənməsi.
KT (Kompüter Tomoqrafiyası): Şişin ölçüsünü və yayılmasını müəyyən etmək üçün.
MRT (Magnetik Rezonans Tomoqrafiyası): Daha dəqiq və detallı görüntülər təmin edir.
Endoskopik Ultrasəs (EUS): Endoskop vasitəsilə pankreasın içərisindən nümunə almaq və görüntüləmək.
PET (Pozitron Emissiya Tomoqrafiyası): Şişin metabolik fəaliyyətini göstərir.
Biopsiya: Şişdən nümunə alınaraq mikroskopik müayinə edilir.
Müalicə Yolları
Cərrahi Müdaxilə
Whipple Proseduru (Pankreatoduodenektomiya): Pankreasın baş hissəsinin, duodenumun, öd kisəsinin və mədənin bir hissəsinin çıxarılması.
Distal Pankreatektomiya: Pankreasın quyruq və bəzən də gövdə hissəsinin çıxarılması.
Total Pankreatektomiya: Pankreasın tamamilə çıxarılması.
Radioterapiya
Xarici Şüa Radioterapiyası: Xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün yüksək enerjili şüalar.
Kimyoterapiya
Sistemik Kimyoterapiya: Xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün kimyəvi dərmanlar. Adətən cərrahiyyə sonrası və ya irəliləmiş mərhələlərdə istifadə olunur.
Hədəflənmiş Terapiya və İmmunoterapiya
Hədəflənmiş Dərmanlar: Xərçəng hüceyrələrini hədəfləyən spesifik dərmanlar.
İmmunoterapiya: Bədənin immun sistemini gücləndirərək xərçənglə mübarizə aparmaq.
Palliativ Müalicə
İrəliləmiş mərhələlərdə simptomları azaltmaq və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün palliativ qayğı tətbiq olunur. Bu müalicələrə ağrıkəsici dərmanlar, şişin daralmasını azaltmaq üçün stent yerləşdirilməsi və qidalanmanın yaxşılaşdırılması üçün digər prosedurlar daxildir.
Profilaktika
Siqareti Buraxmaq: Siqareti buraxmaq mədəaltı vəzi xərçəngi riskini azaldır.
Alkoqol İstifadəsini Məhdudlaşdırmaq: Aşırı alkoqol istehlakını azaltmaq.
Sağlam Qidalanma: Meyvə, tərəvəz və tam taxıl məhsulları ilə zəngin qidalanma.
Piylənmənin Qarşısını Almaq: Sağlam çəki saxlamaq.
Pankreatitin Müalicəsi: Xroniki pankreatit olan xəstələrin müntəzəm olaraq həkim nəzarətində olması.
Mədəaltı vəzi xərçəngi ciddi bir sağlamlıq problemidir və erkən diaqnostika və müalicə ilə müalicə şansları artır. Hər hansı bir simptom hiss edirsinizsə və ya narahatlığınız varsa, müvafiq mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir.
