🦴 Menisküs nədir?
Diz oynağında iki menisküs var:
Daxili (medial) menisküs
Xarici (lateral) menisküs
Bunlar sümük səthləri arasında yerləşən yarımay şəkilli qığırdaq toxumalarıdır və funksiyaları:
Oynaqda şok emici rol oynamaq
Hərəkət zamanı sabitliyi qorumaq
Sümük səthlərinin bir-birinə sürtünməsini önləmək
⚠️ Menisküs yırtığı necə yaranır?
NövAçıqlama
🎯 Travmatik yırtıqGənc və aktiv şəxslərdə, idman zamanı dizin qəfil dönməsi ilə yaranır
🧓 Degenerativ yırtıqYaşla əlaqədar qığırdaq zəifləyir və sadə hərəkətlə belə yırtıla bilər
🔁 Təkrarlanan zorlanmaHəddindən artıq yük və düzgün olmayan idman texnikaları ilə
🔍 Əlamətlər
ƏlamətTəsvir
🦵 Diz ağrısıHərəkət zamanı artır, dincəlikdə də ola bilər
⚙️ KilitlenməDiz birdən hərəkətsiz qalır, açıla və ya qırıla bilmir
🔴 ŞişlikXüsusilə 24 saat ərzində dizdə maye yığılması
🔊 Qırtlama və ya takılma hissiMenisküs parçasının oynaqda ilişməsi ilə
📉 Hərəkət məhdudiyyətiTam bükülmə və ya düz açılma olmaya bilər
🧪 Diaqnostika
Müayinə üsuluMəqsəd
🧍♂️ Fiziki müayinəMcMurray və Apley testləri ilə menisküs zədəsi ehtimalı qiymətləndirilir
📸 MRT (Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası)Menisküsün strukturunu və digər oynaqdaxili zədələri göstərir
🩻 RentgenSümük zədələri və artrit istisna edilir (menisküs görünməz)
🛠️ Müalicə yolları
🟢 Konservativ müalicə (yüngül və degenerativ yırtıqlarda)
MüalicəFaydası
🧊 Soyuq tətbiqiŞiş və iltihabı azaldır
💊 Ağrıkəsicilər və iltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİİ)Ağrını yüngülləşdirir
🧘♂️ FizioterapiyaƏzələ gücləndirmə və hərəkət bacarığını bərpa edir
🩼 Qısa müddətlik istirahət və çəlik istifadəsiDizin yükünü azaltmaq üçün
🔴 Cərrahi müalicə (orta və ağır yırtıqlarda)
1. Artroskopik menisküs tikişi
Menisküs toxuması tikilərək bərpa olunur
Gənc və aktiv şəxslərdə uyğundur
2. Menisektomiya (yırtığın çıxarılması)
Zədələnmiş hissə çıxarılır, sağlam toxuma qorunur
Tez sağalma, amma uzun müddətdə artroz riski artar
3. Menisküs transplantasiyası (nadir hallarda)
Tam menisküs itkisi olan gənc xəstələrdə donor menisküsü köçürülə bilər
⚙️ Digər oynaqdaxili zədələr (birgə rast gəlinən)
ZədəAçıqlama
🔗 Ön çarpaz bağ (ACL) yırtığıDizdə stabillik itkisi, tez-tez menisküs ilə birlikdə zədələnir
🔩 Arxa çarpaz bağ (PCL), yan bağlarTravma nəticəsində yaranır
🦴 Qığırdaq zədələriDiz oynağının hamar səthini qoruyan qığırdaq toxuması zədələnir
💧 Oynaq içi maye artışı (effuziya)İltihab və ya travma nəticəsində dizdə maye yığılır
⏳ Bərpa və reabilitasiya
⏱️ Əməliyyatdan sonra:
ZamanAktivlik
1–3 günQaldırılmış ayaq, soyuq tətbiqi
1 həftəYüngül hərəkətlər, fizioterapiya başlanır
3–6 həftəƏzələ gücləndirici məşqlər, yavaş yerimə
2–3 ayNormal aktivliklərə dönüş (fərdi olaraq dəyişir)
📌 Tövsiyələr və qarşısının alınması
İdman zamanı qızınma və elastiklik məşqləri vacibdir
Dizləri gücləndirən məşqlər (quads, hamstrings) riskləri azaldır
Ani fırlanmalardan və sərt eniş-çıxışlardan çəkinmək
Ayaqqabı seçimi — idman növünə uyğun olmalıdır
🧾 Nəticə olaraq:
Menisküs yırtığı dizdə ən çox rast gəlinən struktur pozuntularındandır
Ağrı, kilitlenmə və hərəkət məhdudiyyəti əsas əlamətlərdir
MRT ilə diaqnoz qoyulur, müalicə yırtığın növünə görə fərqlənir
Vaxtında və düzgün müalicə ilə aktiv həyata tam dönüş mümkündür
