1. Mizofoniya Nədir?
Mizofoniyası olan insanlar bəzi spesifik səsləri normaldan daha güclü qəbul edirlər və bu səslərə qarşı emosional və fiziki reaksiya verirlər. Bu səslər adətən başqalarının gündəlik həyatda çıxardıqları səslərdən ibarətdir.
Adi vəziyyətlərdə narahatlıq yaradan səslər:
🔹 Yemək yeyərkən çeynəmə və udqunma səsləri
🔹 Qələm və ya barmağın masaya vurulması
🔹 Nəfəs alma və ya burun çəkmə səsləri
🔹 Klaviatura və ya siçan klik səsləri
🔹 Ayaqqabı topuğunun döşəməyə toxunması
🔹 Dırnaq çeynəmə və ya dırnaq ilə oynama
🔹 Ağızla səslər çıxarma (şappıltı, fit çalma)
📌 Mizofoniya səslərə qarşı sadə bir qıcıq deyil, daha dərin bir nevroloji reaksiyadır.
2. Mizofoniyanın Əlamətləri
Mizofoniyası olan insanlar müəyyən səslərə qarşı güclü emosional və fiziki reaksiyalar göstərə bilərlər.
🧠 Emosional və Psixoloji Reaksiyalar:
✔ Hirs və aqressiya hissi
✔ Güclü narahatlıq və stress
✔ Panik atak və ürək döyüntüsünün sürətlənməsi
✔ Düşüncə qarışıqlığı və konsentrasiya çətinliyi
✔ Başqalarından uzaqlaşma və sosial təcrid
💪 Fizioloji Reaksiyalar:
✔ Ürək döyüntüsünün artması və tərləmə
✔ Əzələlərdə gərginlik və titrəmə
✔ Boğazda və sinədə sıxılma hissi
✔ Baş ağrısı və həzm problemləri
🔹 Mizofoniya bir səs eşidildikdə başlayır və həmin səs yox olduqda azala bilər.
3. Mizofoniyanın Səbəbləri
Mizofoniyanın dəqiq səbəbi bilinmir, lakin aşağıdakı amillərin təsiri olduğu düşünülür:
a) Beyin və Sinir Sistemi ilə Bağlantı
Araşdırmalar göstərir ki, mizofoniyası olan insanların beyinlərində səs emalı ilə bağlı bölgələrdə hiperaktivlik var.
Amygdala (emosional reaksiya mərkəzi) səsləri təhlükə kimi qəbul edə bilər və bu da güclü emosional reaksiyaya səbəb ola bilər.
Auditoriya korteksi və limbik sistem arasındakı əlaqənin pozulması mizofoniya simptomlarını artıra bilər.
b) Genetik Faktorlar
Ailəsində mizofoniya və ya sensor həssaslığı olan insanlarda daha çox rast gəlinir.
c) Travmatik Təcrübələr və Şüuraltı Bağlantılar
Uşaq yaşlarında yaşanan travmatik təcrübələr və ya səslərlə əlaqəli neqativ xatirələr mizofoniyanın inkişafına səbəb ola bilər.
d) Otoimmün və Nevroloji Xəstəliklər
Mizofoniya, obsessiv-kompulsiv bozukluğu (OKB), DEHB, anksiyete və autizm spektr bozukluğu (ASD) olan insanlarda daha çox görülür.
4. Mizofoniyanın Sosial və Psixoloji Təsiri
Mizofoniya insanın gündəlik həyatına və sosial münasibətlərinə mənfi təsir göstərə bilər:
🚫 Ailədə problemlər – Yemək zamanı ailə üzvləri ilə mübahisələr.
🚫 İş və məktəb həyatına təsir – İş və ya dərs zamanı müəyyən səslərin diqqəti yayındırması.
🚫 Sosial münasibətlərin pozulması – İnsanlardan uzaqlaşma və sosial təcrid.
🚫 Emosional tükənmə və depressiya – Uzun müddət davam edən stress və hirs hissi.
5. Mizofoniya ilə Mübarizə Üsulları
Mizofoniya tamamilə müalicə edilə bilməsə də, simptomları idarə etməyə kömək edən bir neçə metod var.
a) Davranış Terapiyası
✅ Koqnitiv-Davranışçı Terapiya (CBT) – Əsəbiləşdirən səslərə qarşı reaksiyaları idarə etməyə kömək edir.
✅ Ekspozisiya Terapiyası – Səslərə qarşı həssaslığı azaldaraq, beynin onları normal qəbul etməsinə kömək edir.
b) Səs Maskalama və Alternativ Yöntəmlər
🎧 Ağ səs generatorları (white noise machines) – Ətraf mühitdəki səs-küyü maskalamaq üçün istifadə edilə bilər.
🎧 Sakitləşdirici musiqilər və ya təbiət səsləri – Qıcıqlandırıcı səsləri bloklamağa kömək edə bilər.
c) Duyğusal və Stres İdarəetmə Texnikaları
🧘♀️ Meditasiya və nəfəs texnikaları – Narahatlığı və stres reaksiyalarını azaldır.
🏃♂️ İdman və fiziki fəaliyyət – Kortizol səviyyəsini tənzimləyərək stresin azalmasına kömək edir.
📖 Jurnal tutmaq və duyğuları yazmaq – Özünü daha yaxşı başa düşməyə və emosional tarazlığı qorumağa kömək edə bilər.
d) Dəstəkləyici Sosial Mühit Yaratmaq
✅ Ailə üzvlərinə və dostlara mizofoniya haqqında məlumat vermək.
✅ Ətrafdakılardan anlayışlı və diqqətli olmalarını istəmək.
✅ Səs-küylü mühitlərdə qulaqlıq istifadə etmək və ya sakit yerlərdə işləmək.
6. Mizofoniya üçün Peşəkar Müalicə Lazımdırmı?
📌 Mizofoniya gündəlik həyatı və sosial münasibətləri ciddi şəkildə təsir edirsə, psixoloq və ya nevroloq məsləhət almaq vacibdir.
Psixoterapiya və Davranış Terapiyası – Səslərə qarşı dözümlülüyü artırmağa kömək edə bilər.
Duyğu Tənzimləmə Təlimləri – Beynin səs reaksiyalarını daha sakitləşdirici hala gətirmək mümkündür.
Tibbi müdaxilə (zərurət olduqda) – Ağır hallarda həkim nəzarəti altında bəzi dərmanlar (anksiyete əleyhinə və ya serotonin balanslayıcı dərmanlar) istifadə edilə bilər.
7. Nəticə
Mizofoniya sadə bir səs həssaslığı deyil, beyinin bəzi səslərə qarşı güclü emosional reaksiyasıdır. Bu vəziyyət insanın gündəlik həyatına təsir edə bilər, lakin səs maskalama, terapiya və stres idarəetmə texnikaları ilə daha rahat yaşamaq mümkündür.
💡 Əgər mizofoniya sizin və ya yaxınlarınızın həyatına mənfi təsir edirsə, peşəkar dəstək almaq faydalı ola bilər! 🧠💙
