Səbəblər və Risk Faktorları
Öd kisəsi xərçənginin dəqiq səbəbləri tam olaraq bilinmir, lakin bir neçə risk faktoru müəyyən edilmişdir:
Öd daşları: Öd kisəsi xərçəngi olan insanların əksəriyyətində öd daşları da mövcuddur.
Xroniki öd kisəsi iltihabı: Davamlı iltihab öd kisəsi hüceyrələrində dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Cinsiyyət: Qadınlarda daha çox rast gəlinir.
Yaş: Yaşlandıqca risk artır.
Pəhriz: Yüksək yağlı və az lifli qidalar öd kisəsi xərçəngi riskini artırır.
Ailə tarixi: Ailədə öd kisəsi xərçəngi və ya digər xərçəng növləri olan şəxslərdə risk daha yüksəkdir.
Obezite: Həddindən artıq çəki öd kisəsi xərçəngi riskini artırır.
Digər xəstəliklər: Bəzi genetik sindromlar və Crohn xəstəliyi kimi xroniki iltihabi xəstəliklər.
Simptomlar
Öd kisəsi xərçənginin simptomları xəstəliyin erkən mərhələlərində çox vaxt ortaya çıxmır. Xəstəlik irəlilədikcə aşağıdakı simptomlar meydana gələ bilər:
Qarın yuxarı sağ tərəfində ağrı: Xüsusilə yeməkdən sonra.
Sarılıq: Dəridə və gözlərin ağ hissəsində sararma.
Bulantı və qusma: Davamlı bulantı və qusma.
İştahsızlıq və kilo itkisi: Yeməkdən sonra narahatlıq və kilo itkisi.
Qarın şişkinliyi: Qarında şişkinlik və dolğunluq hissi.
Həzm problemləri: Qarında narahatlıq və həzm problemləri.
Diaqnoz
Öd kisəsi xərçənginin diaqnozu müxtəlif testlər və müayinə vasitəsilə qoyulur:
Fiziki müayinə: Həkim qarını yoxlayaraq ağrını və şişkinliyi qiymətləndirir.
Qan testləri: Qaraciyər funksiyasını və xərçəng markerlərini yoxlamaq üçün.
Görüntüləmə testləri:
Ultrasəs: Öd kisəsinin və ətraf toxumaların vəziyyətini qiymətləndirmək üçün.
Kompüter tomoqrafiyası (KT): Öd kisəsi və ətraf toxumaların daha dəqiq görüntülənməsi üçün.
Maqnit rezonans tomoqrafiyası (MRT): Xərçəngin yayılma dərəcəsini müəyyən etmək üçün.
Endoskopik retrograd kolanjioqrafiya (ERCP): Öd yollarını və pankreas kanallarını yoxlamaq üçün.
Biopsiya: Şişdən nümunə götürərək mikroskop altında incələmək.
Müalicə
Öd kisəsi xərçənginin müalicəsi xəstəliyin mərhələsinə, xərçəngin yayılmasına və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə bağlı olaraq dəyişir:
Cərrahi müdaxilə:
Kolektomiya: Öd kisəsinin çıxarılması əməliyyatı.
Hepatektomiya: Öd kisəsi ilə birlikdə qaraciyərin bir hissəsinin çıxarılması.
Laparoskopik cərrahiyyə: Daha az invaziv cərrahi üsullar.
Kimyaterapiya:
Xərçəng hüceyrələrini öldürmək və ya yayılmasını yavaşlatmaq üçün kimyəvi dərmanlar.
Radioterapiya:
Şiş hüceyrələrini öldürmək və ya kiçiltmək üçün yüksək enerjili radiasiya.
Məqsədli terapiya:
Xərçəng hüceyrələrini spesifik hədəflərlə məhv etmək üçün xüsusi dərmanlar.
İmmunoterapiya:
Bədənin immun sistemini gücləndirərək xərçəng hüceyrələrinə qarşı mübarizə aparmaq üçün dərmanlar.
Evdə Baxım və Profilaktika
Sağlam qidalanma: Yüksək lifli və az yağlı qidalar qəbul etmək.
Müntəzəm fiziki fəaliyyət: Sağlam çəki saxlamaq və ümumi sağlamlığı dəstəkləmək.
Tütün və alkoqoldan uzaq durmaq: Öd kisəsi və digər orqanlar üçün zərərli maddələrdən qaçınmaq.
Müntəzəm tibbi nəzarət: Risk faktorları olan şəxslər üçün müntəzəm olaraq həkim yoxlanışlarına getmək.
Fəsadlar
Öd kisəsi xərçənginin müalicə edilmədiyi hallarda ciddi fəsadlar yarana bilər:
Metastaz: Xərçəngin qaraciyər, ağciyər, sümük və digər orqanlara yayılması.
Öd yollarının tıxanması: Sarılıq və digər ciddi problemlərə səbəb ola bilər.
Xroniki ağrı və həzm problemləri: Davamlı qarın ağrısı və həzm problemləri.
Öd kisəsi xərçəngi ciddi və həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilən bir vəziyyətdir. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə sağ qalma şansları artırıla bilər. Əgər öd kisəsi xərçəngi əlamətləri yaşayırsınızsa və ya bu vəziyyətdən şübhələnirsinizsə, dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir.
