🦴 Osteoporoz nədir?
Osteoporoz zamanı sümük formalaşması və sümük yıkımı arasındakı tarazlıq pozulur. Normalda sümük daimi yenilənən toxumadır. Ancaq yaşla və digər faktorlarla bu tarazlıq sümük itkisi yönünə dəyişir.
📉 Kimlər risk altındadır?
Risk faktoruTəsviri
👩🦳 Qadın cinsi və menopozEstrogen hormonunun azalması sümük əriməsini sürətləndirir
🎂 Yaşlanma50 yaşdan sonra risk artar, 65 yaşdan sonra daha sürətlənir
🧬 Ailə tarixiAnada və ya nənədə sınıq və osteoporoz varsa risk çoxdur
🩻 Düşük bədən çəkisiZəif insanlar daha həssasdır
🚬☕ Siqaret, alkoqol və kafeinSümük itkisinin artmasına səbəb olur
🧂 Kalsium və D vitamini azlığıSümük quruluşunu zəiflədir
🏥 Uzunmüddətli kortikosteroid istifadəsi(prednizolon və s.) sümüyü incəldir
🛌 Hərəkətsizlik və az fiziki aktivlikSümük möhkəmliyini itirir
⚠️ Osteoporozun əlamətləri
Erkən mərhələdə heç bir əlamət verməyə bilər. Əlamətlər çox zaman sınıqla birlikdə ortaya çıxır.
ƏlamətTəsviri
📉 Boyun qısalmasıSümük itkisi onurğa çökməsinə səbəb olur
🧎♀️ Kürək ağrısıVertebra (onurğa sümüyü) çatlarında ağrı
⚠️ Asan sınıqlarƏl, omba, bilək, onurğa sınıqları
🙆♀️ Bədənin öne əyilməsi (kifoz)“Kamburlaşma” ilə nəticələnə bilər
🧪 Diaqnoz necə qoyulur?
🔹 1. Sümük sıxlığı testi (DEXA - Dual Energy X-ray Absorptiometry)
T-skoru:
–1 və yuxarı: Normal
–1 ilə –2.5: Osteopeniya (ilk mərhələ)
–2.5 və daha aşağı: Osteoporoz
🔹 2. Qan analizləri
Kalsium, D vitamini, parathormon və digər sümük metabolizması göstəriciləri ölçülür
🩺 Müalicə yolları
1. 💊 Dərman müalicəsi
Dərman qrupuMisallarTəsiri
BifosfonatlarAlendronat, RisedronatSümük yıkımını azaldır
Denosumab (Prolia)İynə şəklində verilirSümük resorbsiyasını bloklayır
Hormonal terapiyalarEstrogen, raloksifenMenopoz sonrası qadınlarda
Parathormon analoqlarıTeriparatidSümük formalaşmasını təşviq edir
2. 🍽️ Qidalanma
ElementGündəlik tövsiyə
Kalsium1000–1200 mg (süd, qatıq, pendir, kələm, badam)
D vitamini800–1000 IU (günəş, yumurta, balıq, əlavə preparatlar)
ZülalSümük matriksinin qorunması üçün vacibdir
3. 🏃♀️ Fiziki aktivlik
Ağırlıq daşıyan idmanlar (gəzinti, pilləkən çıxma, rəqs)
Əzələ gücləndirici məşqlər (əl ağırlıqları ilə)
Tarazlıq məşqləri (yıxılma riskini azaltmaq üçün)
⛑️ Sınıqlardan qorunma yolları
Evi yıxılma riskindən təmizləmək (xalçalar, yaş döşəmələr, sürüşkən ayaqqabılar)
Ətrafı yaxşı işıqlandırmaq
Körpə pillələrə qoruyucu bantlar qoymaq
Tək başına pilləkən çıxmamaq və hamamda tutacaqlardan istifadə etmək
📅 Osteoporozun qarşısını necə almaq olar?
TövsiyəNiyə vacibdir?
🍼 Uşaqlıqdan kalsiumlu qidalarla bəslənməkSümük kütləsi 20–30 yaşda zirvəyə çatır
🌞 Günəş işığı ilə D vitamini sintezini təmin etməkKalsiumun sorulmasını təmin edir
🚭 Siqareti buraxmaqSümük hüceyrələrinə zərər verir
🏃♂️ Aktiv həyat tərziSümüyün möhkəmlənməsini stimullaşdırır
📋 Müntəzəm tibbi müayinəErkən mərhələdə diaqnozla ciddi nəticələrin qarşısını almaq olar
🧾 Nəticə olaraq:
Osteoporoz “səssiz xəstəlik” sayılır – çox zaman sınıqla ortaya çıxır
Qadınlar, yaşlılar və hərəkətsiz insanlar risk altındadır
Düzgün qidalanma, fiziki aktivlik və vaxtında müalicə ilə sümük itkisi yavaşladılır
Sümük sağlamlığı ömür boyu diqqət tələb edən bir prosesdir
