Özünütənzimləmənin əsas komponentləri
1. Emosional tənzimləmə
İnsan duyğularını tanımağı və onları kontrol etməyi öyrənir.
Qəzəb, qorxu, həyəcan, stres kimi emosiyaları sağlam şəkildə idarə etmək bacarığıdır.
2. Davranış tənzimləməsi
Tələsik və impulsiv qərarlardan çəkinmək və daha düşünülmüş addımlar atmaq.
Uzunmüddətli məqsədlər üçün qısa müddətli istəklərdən imtina etmək (məsələn, tənbəllik yerinə məşqə getmək).
3. Düşüncə tənzimləməsi
Mənfi düşüncələri (məsələn, "bacarmaram", "mənfi nəticə olacaq") daha realist və pozitiv düşüncələrlə əvəzləmək.
Öz daxili dialoqun müsbət və konstruktiv hala gətirilməsi.
4. İradə gücü və özünə nəzarət
Özünütənzimləmə bəzən iradə ilə eyni mənada istifadə olunur.
Öz istəklərini və ehtiyaclarını uzunmüddətli hədəflərə uyğunlaşdırmaq (məsələn, pəhrizə riayət etmək, vaxtında yatmaq və s.).
Özünütənzimləmənin psixoloji faydaları
Stressin azalması: Duyğularını və reaksiyalarını idarə edən insanlar daha az stress yaşayar.
Münasibətlərdə harmoniya: Öz emosiyalarını və davranışlarını tənzimləyən şəxs qarşı tərəflə münaqişələri daha rahat idarə edə bilir.
Akademik və peşəkar uğur: Özünütənzimləmə bacarığı yüksək olan insanlar daha nizamlı, planlı və məhsuldar olurlar.
Mental rifah: Mənfi emosiyaları və impulsları kontrol etmək, depressiya və narahatlıq kimi problemlərin qarşısını almağa kömək edir.
Hədəfə yönümlü davranış: Özünütənzimləmə, uzunmüddətli məqsədlərə fokuslanma və planlı hərəkət etməyə imkan verir.
Özünütənzimləmə bacarığını necə inkişaf etdirmək olar?
Duyğularını tanı və qəbul et.
Duyğuları bastırmaq yerinə onları başa düşmək və analiz etmək.
Tənəffüs və meditasiya məşqləri.
Zehni sakitləşdirən texnikalar stressi azaldır və impulsiv davranışların qarşısını alır.
Öz-özünə suallar vermək.
"Bu anda bu qərarı verməyimin səbəbi nədir?" və ya "Bu davranışım məqsədlərimə xidmət edirmi?" kimi suallar düşüncəni yönləndirir.
Məqsədləri bölmək və mərhələləndirmək.
Böyük hədəfləri kiçik və əlçatan hissələrə bölmək motivasiyanı və nəzarəti gücləndirir.
İradə məşqləri etmək.
Kiçik gündəlik "özünü məhdudlaşdırma" tapşırıqları (şirniyyatdan imtina, sosial şəbəkədən fasilə) iradə gücünü möhkəmləndirir.
