🔹 QƏBİZLİK (Konstipasiya)
🔸 Nədir?
Qəbizlik – nəcis ifrazının həftədə 3 dəfədən az olması, nəcis kütləsinin sərt və keçməsi çətin, bəzən ağrılı olması ilə xarakterizə olunur.
🔸 Əlamətlər:
Həftədə 2–3 dəfədən az nəcis
Sərt və quru nəcis
Gərginmə ilə ifraz
Tam boşalmamış kimi hiss
Qaz, köp, qarında ağırlıq
🔸 Əsas səbəblər:
Az lifli və mayesiz qidalanma
Fiziki hərəkətsizlik
Stress və depressiya
Qəbizlik yaradan dərmanlar (dəmir preparatları, antasidlər, antihistaminiklər)
Qalxanabənzər vəzin (tiroid) zəif fəaliyyəti
Hamiləlik
Bağırsaq daralması, bağırsaq xərçəngi
Əsəbi bağırsaq sindromu (qəbizlik tipli IBS)
🔸 Müalicə və tövsiyələr:
✅
Gündə 1.5–2 litr su için
Lifli qidalar yeyin (kəpək, yulaf, armud, gavalı, çuğundur)
Fiziki aktivlik – hər gün 30 dəq gəzinti
Müntəzəm nəcis vərdişi – səhər saatlarında tualetə getmək
Probiotiklər (yoqurt, kefir)
❗
Laksatiflər (nəcis yumşaldıcı dərmanlar) həkim nəzarəti ilə istifadə edilməlidir (məs., laktuloza, senna, makrogol).
🔹 İSHAL (Diareya)
🔸 Nədir?
İshal – gündə 3 və ya daha çox dəfə sulu, maye konsistensiyalı nəcis ifrazı ilə müşahidə olunan haldır.
🔸 Əlamətlər:
Tez-tez sulu nəcis
Qarnın guruldaması və köp
Qarın ağrısı və kramp
Qızdırma (bəzən)
Bəzən qan və ya selik
Maye və elektrolit itkisi
🔸 Əsas səbəblər:
Akut (qəfil başlayan):
Virus infeksiyaları (Rotavirus, Norovirus)
Bakteriyalar (Salmonella, E. coli, Campylobacter)
Zəhərlənmə
Antibiotiklər (antibiotikə bağlı ishal)
Xroniki (2 həftədən çox):
İltihabi bağırsaq xəstəlikləri (Crohn, xoralı kolit)
Əsəbi bağırsaq sindromu (ishalla tip)
Laktoza və qida intoleransları
Parazitar infeksiyalar
Qaraciyər, mədəaltı vəzi və öd yolları xəstəlikləri
🔸 Müalicə və tövsiyələr:
✅
Bol maye qəbul edin – su, duz-şəkərli oral rehidratasiya məhlulları
Yüngül və asan həzm olunan qidalar – düyü, banan, alma püresi, tost (BRAT pəhrizi)
Probiotiklər – bağırsaq florasını bərpa etmək üçün
❗
Antibiotiklər yalnız bakterial səbəb aşkarlanıbsa verilməlidir
Uşaqlarda və yaşlılarda susuzlaşma riski yüksəkdir – diqqətli olun
2 gündən çox davam edən, qanlı ishal və ya yüksək qızdırma varsa – həkimə müraciət edin
🔹 Qəbizlik və ishalın qarşılaşdırılması
ÖzəlliklərQəbizlikİshal
Nəcis tezliyiAz (≤2 dəfə/həftə)Artmış (≥3 dəfə/gün)
Nəcis konsistensiyasıSərt, quruMaye, sulu
Əsas riskNəcisin toplanması, çatlarSusuzlaşma, elektrolit itkisi
Əsas səbəblərHərəkətsizlik, az su, lifİnfeksiyalar, pəhriz, İBX
ƏlamətlərQarnın dolması, ağrıQarın gurultusu, kramplar
🔸 Nəticə
Qəbizlik və ishal çox vaxt müvəqqəti və yüngül keçsə də, xronik və ya kəskin ağır hallarda ciddi səbəblərin əlaməti ola bilər.
Dəyişiklik uzun müddət davam edirsə və ya əlavə simptomlarla müşayiət olunursa (qan, qızdırma, çəki itkisi) – mütləq həkimə müraciət edilməlidir.
