1. Qanaxmanın Mənbəyinə Görə Növləri
Qanaxmalar zədələnən damarın tipinə görə üç əsas kateqoriyaya ayrılır:
1️⃣ Arterial Qanaxma (Arteriya Qanaxması)
Ən təhlükəli qanaxma növüdür, çünki arteriyalar yüksək təzyiqlə qan daşıyır.
Parlaq qırmızı rəngdə olan qan nəbz vurğusu ilə (pulsasiya şəklində) axır.
Sürətli qan itkisinin baş verməsi səbəbindən həyati təhlükəlidir.
✅ İlk yardım:
Qanaxma yerinə təzyiqli sarğı tətbiq edilməlidir.
Zədəli sahənin üstündəki arteriya sıxılmalı və qanaxma dayandırılana qədər təzyiq edilməlidir.
Təcili tibbi yardım çağırılmalıdır!
2️⃣ Venoz Qanaxma (Vena Qanaxması)
Qan tünd qırmızı və ya göyümtül rəngdədir, davamlı şəkildə axır.
Venoz qanaxmalar arterial qanaxmalar qədər sürətli deyil, amma ciddi qan itkisinə səbəb ola bilər.
✅ İlk yardım:
Təmiz və steril sarğı ilə qanayan nahiyəyə birbaşa təzyiq tətbiq edilməlidir.
Qanaxma olan ətraf qaldırılaraq venoz axın azaldılmalıdır.
Təcili tibbi yardım çağırılmalıdır.
3️⃣ Kapilyar Qanaxma (Kapilyar Damar Qanaxması)
Ən yüngül qanaxma növüdür.
Qan yavaş və bərabər axır, rəngi açıq qırmızı olur.
Adətən kəsiklər, sıyrıntılar və xırda yaralanmalar nəticəsində baş verir.
✅ İlk yardım:
Qanayan yeri sabunlu su ilə yuyub, antiseptik tətbiq etmək kifayətdir.
Lazım gələrsə, kiçik sarğı və ya plaster yapışdırmaq olar.
Kapilyar qanaxmalar adətən öz-özünə dayanır.
2. Qanaxmanın Yaranma Səbəbinə Görə Növləri
1️⃣ Travmatik Qanaxma
Damarların, orqanların və toxumaların fiziki zədələnməsi nəticəsində baş verir.
Kəsiklər, deşilmələr, sınıqlar və travmalar səbəbilə meydana gələ bilər.
✅ İlk yardım:
Qanaxmanın növünə görə təzyiqli sarğı və ya bandaj tətbiq edilməlidir.
Şübhəli daxili qanaxma halında dərhal tibbi yardım çağırılmalıdır.
2️⃣ Spontan (Öz-özünə) Qanaxma
Hər hansı bir zədə olmadan qan damarlarının zəifləməsi və ya laxtalanma problemləri səbəbilə baş verir.
Hipertoniya, qan xəstəlikləri (hemofiliya), qaraciyər xəstəlikləri və bəzi dərmanlar (məsələn, qan durulaşdırıcılar) səbəb ola bilər.
✅ İlk yardım:
Daxili qanaxma ehtimalına görə dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
3. Qanaxmanın İstiqamətinə Görə Növləri
1️⃣ Xarici Qanaxma
Qan bədənin səthinə çıxır və açıq yaradan axır.
Arterial, venoz və ya kapilyar ola bilər.
✅ İlk yardım:
Qanaxma növünə görə uyğun bandaj və təzyiqli sarğı tətbiq edilməlidir.
Qanaxma dayanmırsa, tibbi yardım çağırılmalıdır.
2️⃣ Daxili Qanaxma
Qan bədənin içində, daxili orqanlara və toxumalara axır.
Tez-tez avtomobil qəzaları, yüksəkdən düşmələr, qarın və sinə travmaları nəticəsində baş verir.
Xaricdən görünmədiyi üçün çox təhlükəlidir!
✅ Daxili qanaxmanın əlamətləri:
Üzün solması və ya göyərməsi
Tənəffüs çətinliyi
Zəif nəbz və aşağı qan təzyiqi
Şüurun itməsi
✅ İlk yardım:
Xəstə mümkün qədər hərəkətsiz saxlanmalıdır.
Dərhal təcili yardım çağırılmalıdır!
3️⃣ Doğuş və Qadınlarda Qanaxmalar
Menstruasiya qanaxmaları (aybaşı) – Adətən təbii bir prosesdir, lakin həddindən artıq qanaxma (menorragie) olarsa, tibbi müdaxilə tələb oluna bilər.
Doğuş sonrası qanaxma – Əgər doğuşdan sonra həddindən artıq qanaxma baş verərsə, həyati təhlükəli ola bilər və dərhal tibbi yardım lazımdır.
✅ İlk yardım:
Həddindən artıq və anormal qanaxmalarda ginekoloqa müraciət edilməlidir.
4️⃣ Beyin Qanaxması (İnsult/Qan Damarlarının Partlaması)
Beyində qan damarlarının partlaması nəticəsində beyin toxumasına qan sızması baş verir.
Hipertoniya, anevrizma və ya baş travmaları səbəbindən baş verə bilər.
✅ Beyin qanaxmasının simptomları:
Ani və şiddətli baş ağrısı
Şüurun bulanması və huşun itməsi
Qol və ya ayaqlarda hissiyat itkisi
Nitqdə çətinlik və ya üz iflici
✅ İlk yardım:
Xəstə dərhal uzadılmalı və başı yüngülcə qaldırılmalıdır.
Dərhal təcili yardım çağırılmalıdır!
4. Qanaxmanın Dayandırılması Üçün Ümumi İlk Yardım Qaydaları
✅ 1️⃣ Qanaxmanı Dayandırmaq Üçün Təzyiq Tətbiq Edin
Təmiz bir parça və ya sarğı ilə qanayan yerə birbaşa təzyiq edin.
Qanaxma dayanmırsa, ikinci bir sarğı qoyaraq təzyiqi artırın.
✅ 2️⃣ Zədəli Ətrafı Üstə Qaldırın
Əgər qanaxma qolda və ya ayaqdadırsa, qan axınını azaltmaq üçün həmin əzanı yuxarı qaldırın.
✅ 3️⃣ Şok Halını Qarşısını Alın
Xəstə uzadılmalı və üstü örtülməlidir ki, bədən temperaturu stabil qalsın.
✅ 4️⃣ Dərhal Tibbi Yardım Çağırın (Əgər Lazımdırsa)
Arterial və ya daxili qanaxmalar ciddi tibbi müdaxilə tələb etdiyi üçün dərhal həkim çağırılmalıdır.
Nəticə
Qanaxmalar həyati təhlükəli ola bilər, amma düzgün ilk yardım tədbirləri ilə qanın itirilməsinin qarşısını almaq və xəstənin həyatını xilas etmək mümkündür.
🔹 Arterial qanaxmalar ən təhlükəlidir, tez müdaxilə lazımdır.
🔹 Daxili qanaxmalar xaricdən görünməsə də, həyati təhlükəlidir.
🔹 İlk yardım tədbirləri qanaxmanı azaltmağa və şokun qarşısını almağa kömək edə bilər.
💡 Hər kəs ilk yardım qaydalarını öyrənməlidir – çünki bu, bir insanın həyatını xilas edə bilər! 🚑
