🔹 1. QASTRİT — mədənin selikli qişasının iltihabı
Qastritin növləri:
Akut qastrit – qəfil başlayır; çox zaman alkoqol, dərmanlar (NSAİİ), bakteriyalar və ya stress səbəb olur.
Xroniki qastrit – daha yavaş inkişaf edir və uzun müddət davam edir. Ən çox Helicobacter pylori infeksiyası ilə əlaqəlidir.
Əlamətləri:
Qarında yüngül və ya küt ağrı
İştahasızlıq
Bulantı və bəzən qusma
Qabızlıq və ya ishal
Qıcqırma, ağızda acı dad
Bəzən qanlı qusma və ya qara nəcis (gizli qanaxma varsa)
🔹 2. XORA (Ülser) — selikli qişada dərin yaraların əmələ gəlməsi
Xoralar əsasən iki növdə olur:
Mədə xorası (Gastrik ülser)
Onikibarmaq bağırsaq xorası (Duodenal ülser)
Əsas səbəbləri:
Helicobacter pylori infeksiyası (xora xəstələrinin ~70–90%-ində var)
NSAİİ (ağrıkəsicilər: ibuprofen, aspirin və s.) istifadəsi
Siqaret və alkoqol
Stress (xüsusən intensiv və ya yanıq, travma, cərrahiyyə sonrası)
Turşu istehsalını artıran endokrin pozğunluqlar (məs., Zollinger-Ellison sindromu)
Əlamətləri:
Qarının üst hissəsində (epiqastrik) yanma və ağrı
Aclıqla artan və yeməklə azalan ağrı (duodenal xora)
Yeməkdən sonra artan ağrı (mədə xorası)
Bulantı, qusma
Qanlı qusma və ya qara nəcis
Arıqlama və iştaha azalması
🔹 Diaqnostika üsulları:
Qastroskopiya (endoskopiya) – ən əsas üsuldur; selikli qişa birbaşa vizualizasiya edilir.
Helicobacter pylori testləri:
Nəcis və nəfəs testi
Qan testi (anticisimlər)
Biopsiya ilə test
Qan analizləri – qan azlığı varsa gizli qanaxma ola bilər.
🔹 Müalicə prinsipləri:
1. H. pylori varsa — üçlü və ya dördlü antibiotik müalicəsi
Proton pompa inhibitoru (omeprazol və s.)
İki antibiotik (klaritromisin + amoksisillin və ya metronidazol)
+/- Bizmut preparatları (dördlü terapiyada)
2. Turşunu azaldan dərmanlar
Proton pompa inhibitorları (PPI): omeprazol, pantoprazol, esomeprazol
H2 reseptor blokerləri: ranitidin, famotidin
Antasidlər: turşunu neytrallaşdırmaq üçün (Gaviscon, Rennie və s.)
3. Qoruyucu və şəfa verici dərmanlar
Müsin ifrazını artıran preparatlar (məs., sukralfat)
🔹 Qastrit və xora üçün uyğun qidalanma:
✅ Yeyilə bilənlər:
Yulaf, banan, bişmiş tərəvəzlər (balqabaq, kök), südlü sıyıqlar
Qaynadılmış toyuq, balıq, kartof püresi
Duzsuz peçenye, şorbalar
❌ Çəkiniləsi:
Qızardılmış, ədviyyatlı, çox turş və ya duzlu qidalar
Qazlı içkilər, kofe, alkoqol
Pomidor, portağal, limon kimi turş meyvələr
Şokolad və siqaret
🔹 Mümkün fəsadlar (xora müalicə olunmazsa):
Qanaxma – həyati təhlükə yarada bilər
Deşilmə (perforasiya) – təcili cərrahiyyə tələb edir
Daralma (stenoz) – çıxış yolunun daralması və qidanın keçməsinin çətinləşməsi
Mədə xərçəngi – xroniki H. pylori infeksiyası və xroniki qastrit riski artırır
🔹 Nəticə
Qastrit və xoralar vaxtında diaqnoz və düzgün müalicə ilə sağalır və idarə olunur. Qidalanmaya, dərman istifadəsinə və həyat tərzinə diqqət etmək çox önəmlidir.
