HİV və QİÇS arasındakı fərq
HİV: İnsan immunçatışmazlıq virusu bədəni yoluxduran bir virusdur. HİV-infeksiyası QİÇS-ə gətirib çıxara bilər.
QİÇS: HİV-infeksiyasının son mərhələsidir. Bu mərhələdə immun sistemi ciddi şəkildə zədələnir və ağır infeksiyalar və xərçənglər inkişaf edir.
HİV-in Törətdiyi Zərərlər
HİV, immun sistemdəki CD4 hüceyrələrini (T-helper hüceyrələri) məhv edir. Bu hüceyrələr bədənin infeksiyalara qarşı müdafiəsində vacib rol oynayır. HİV-infeksiyasının irəliləməsi ilə CD4 hüceyrələrinin sayı azalır, immun sistem zəifləyir.
HİV/QİÇS Yoluxma Yolları
Cinsi əlaqə:
Qorunmasız vaginal, anal və ya oral cinsi əlaqə vasitəsilə.
Sperma, vaginal maye və ya qan vasitəsilə yoluxur.
Qanla yoluxma:
Yoluxmuş qan köçürülməsi.
Yoluxmuş iynə və ya digər tibbi alətlərin istifadəsi.
Anadan körpəyə keçid:
Hamiləlik, doğuş və ya ana südü vasitəsilə.
Digər yollar:
Qeyri-steril tatuaj və ya bədən pirsinqi.
HİV ilə yoluxmayan hallar:
Toxunma, qucaqlaşma və ya öpüşlə.
Su, yemək və ya gigiyenik mühitdə.
Ağcaqanad və ya digər həşəratlar vasitəsilə.
HİV-infeksiyasının Mərhələləri
1. Kəskin infeksiya (erkən mərhələ):
HİV yoluxduqdan 2-4 həftə sonra əlamətlər meydana çıxa bilər.
Əlamətlər qripə bənzərdir:
Yüksək hərarət.
Halsızlıq və əzələ ağrısı.
Boğaz ağrısı və şişmiş limfa düyünləri.
Dəri səpgiləri.
2. Asimptomatik mərhələ (latent mərhələ):
HİV bədəndə aktiv şəkildə çoxalır, lakin əlamətlər yoxdur.
Bu mərhələ illərlə davam edə bilər.
3. QİÇS mərhələsi:
CD4 hüceyrələrinin sayı əhəmiyyətli dərəcədə azalır.
Ağır infeksiyalar (oportunistik infeksiyalar) və xərçənglər inkişaf edir:
Pnevmocystis jiroveci pnevmoniyası.
Toksoplazmoz.
Kaposi sarkoması.
HİV/QİÇS Əlamətləri
Uzun müddət davam edən hərarət.
Arıqlama və iştahsızlıq.
Tez-tez təkrarlanan infeksiyalar.
Şişmiş limfa düyünləri.
Yaddaş problemləri və ya əqli zəiflik.
Ağızda və ya dəridə yaralar.
HİV/QİÇS Diaqnozu
1. Qan testləri:
HİV antikoru testi: Yoluxmadan 2-8 həftə sonra istifadə olunur.
P24 antigen testi: Erkən mərhələdə HİV-in aşkarlanması.
NAT (Nuklein turşu testi): Virusun genetik materialını aşkarlayır.
2. CD4 hüceyrə testi:
İmmun sistemin vəziyyətini qiymətləndirir.
3. Viral yük testi:
Qandakı HİV miqdarını ölçür.
HİV/QİÇS Müalicəsi
Antiretrovirus terapiya (ART):
HİV müalicəsinin əsas üsuludur.
Virusu tamamilə aradan qaldırmasa da, onun çoxalmasını yavaşladır.
İmmun sistemin qorunmasını təmin edir.
QİÇS-in inkişafını və ölüm riskini azaldır.
Oportunistik infeksiyaların müalicəsi:
Ağır infeksiyaların qarşısını almaq və ya müalicə etmək üçün antibiotiklər və antifungal dərmanlar.
Dəstəkləyici terapiyalar:
Qidalanma dəstəyi, psixoloji yardım və həyat tərzi dəyişiklikləri.
HİV/QİÇS-in Qarşısını Alma Yolları
Qorunma tədbirləri:
Qoruyucu vasitələrdən (prezervativlər) istifadə edin.
Qan köçürülməsi zamanı təhlükəsizlik standartlarına əməl edin.
İynə və tibbi alətlərdən istifadə:
Tək istifadəlik steril alətlərdən istifadə edin.
Hamilə qadınların yoxlanılması:
Hamiləlik dövründə müntəzəm HİV testləri və ART müalicəsi.
Profilaktik tədbirlər:
PrEP (preekspozisiya profilaktikası):
HİV riski olan şəxslər üçün antiretrovirus dərmanların qəbulu.
PEP (postekspozisiya profilaktikası):
Yoluxmadan sonra ilk 72 saat ərzində antiretrovirus dərmanların qəbulu.
Maarifləndirmə:
HİV-in yoluxma yolları haqqında məlumatlılıq artırılmalıdır.
HİV/QİÇS ilə Yaşamaq
Davamlı müalicə: ART terapiyasını müntəzəm qəbul edin.
Psixoloji dəstək: Depressiya və sosial izolyasiya ilə mübarizə üçün peşəkar yardım alın.
Sağlam həyat tərzi: Balanslı qidalanma və müntəzəm fiziki aktivlik.
Mütəmadi tibbi müayinələr: İmmun sistem və viral yükün nəzarətdə saxlanılması.
HİV/QİÇS, müasir tibbi müalicələrlə idarə oluna bilən bir xəstəlikdir. Vaxtında diaqnoz və uyğun müalicə ilə HİV-pozitiv şəxslər uzun və sağlam bir həyat yaşaya bilərlər. Yoluxma riskini azaltmaq və cəmiyyətin maarifləndirilməsi xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaqda mühüm əhəmiyyət daşıyır.
