📌 Əsas fərqlər:
XüsusiyyətlərQida DözümsüzlüyüQida Allergiyası
SəbəbHəzm fermentlərinin çatışmazlığı və ya immun sistemin reaksiyasıİmmun sisteminin aşırı reaksiyası
SimptomlarMədə narahatlığı, qəbizlik, şişkinlik, baş ağrısıAnafilaksi, dəri döküntüsü, nəfəs darlığı
NəticəRahatsızlıq və xroniki problemlərTəhlükəli ola bilər, təcili müdaxilə tələb edir
Başlama müddətiBir neçə saat və ya gün ərzindəAni və sürətli
2. Qida Dözümsüzlüyünün Əlamətləri
Qida dözümsüzlüyü hər kəsdə fərqli simptomlar yarada bilər və simptomlar dərhal ortaya çıxmaya bilər, günlər sonra belə təsir edə bilər.
🔹 Həzm problemləri – Qəbizlik, ishal, şişkinlik, qaz, mədə ağrısı
🔹 Dəri problemləri – Egzema, sızanaqlar, qaşınma
🔹 Xroniki yorğunluq və beyin dumanı – Enerji düşüklüyü, diqqət problemi
🔹 Baş ağrıları və miqren – Xüsusilə bəzi qidalardan sonra
🔹 Oynaqlarda və əzələlərdə ağrılar – İltihabın artması nəticəsində
🔹 Sinir sisteminə təsir – Depressiya, əhval dəyişiklikləri, narahatlıq
✨ Əgər müəyyən qidalardan sonra bu simptomları yaşayırsınızsa, qida dözümsüzlüyü ehtimalını düşünməlisiniz.
3. Qida Dözümsüzlüyünün Əsas Səbəbləri
📌 Ferment çatışmazlığı:
Laktoza dözümsüzlüyü – Laktaza fermenti çatışmazlığı nəticəsində süd məhsulları həzm olunmur.
Fruktoza dözümsüzlüyü – Fruktozanın həzm olunmaması səbəbindən bağırsaqlarda şişkinlik yaranır.
📌 Bağırsaq keçiriciliyinin pozulması (Sızan bağırsaq sindromu):
Bağırsaq mukozasının zədələnməsi nəticəsində toksinlər və qida hissəcikləri qan dövranına keçə bilər.
📌 Qida qatqıları və konservantlar:
Süni qatqılar (E-maddələri), konservantlar və rəngləndiricilər bədəndə həssaslıq yarada bilər.
📌 Stress və hormon balanssızlığı:
Həddindən artıq stress bağırsaq mikroflorasını pozaraq həzm problemlərinə səbəb ola bilər.
4. Qida Dözümsüzlüyü Testi
Qida dözümsüzlüyünü aşkar etmək üçün bir neçə üsul mövcuddur:
🔍 A. Eliminasiya Diyeti (Təbii Test Metodu)
Müəyyən qidalar 2-4 həftəlik müddətə tamamilə çıxarılır.
Simptomlar azalırsa, həmin qidanın dözümsüzlük yaratdığı ehtimal edilir.
Daha sonra qidalar tək-tək diyetə əlavə edilərək bədənin reaksiyası yoxlanılır.
🔍 B. Laborator Qida Dözümsüzlüyü Testləri
IgG Qida Dözümsüzlük Testi – Qida zülallarına qarşı immun reaksiyanı ölçür.
Laktoza və Fruktoza Testləri – Xüsusi fermentlərin çatışmazlığını yoxlayır.
Bağırsaq Mikroflorasının Analizi – Bağırsaq bakteriyalarının tarazlığını ölçür.
📌 Ən effektiv metod "Eliminasiya Diyeti"dir, çünki bu üsul fərdi reaksiyaları dəqiq şəkildə müəyyən edir.
5. Eliminasiya Diyeti Nədir və Necə Tətbiq Olunur?
Eliminasiya diyeti qida dözümsüzlüyünü müəyyən etmək üçün 4-6 həftəlik xüsusi bir qidalanma planıdır.
A. Eliminasiya Diyetinin Mərhələləri
🔹 1. Eliminasiya Mərhələsi (2-4 həftə)
Şübhəli qidalar tamamilə rasiondan çıxarılır.
Bu müddətdə simptomlar izlənilir və yaxşılaşma olub-olmadığı qeydə alınır.
🔹 2. Yenidən Giriş Mərhələsi (1-2 həftə)
Eliminasiya edilən qidalar tək-tək və 3-4 gün aralıqlarla yenidən rasiona daxil edilir.
Hər qidanın bədənə təsiri müşahidə olunur.
🔹 3. Qiymətləndirmə və Uzunmüddətli Plan
Qidalar bədənə uyğunluq dərəcəsinə görə müəyyən edilir.
Dözümsüzlük göstərən qidalar tamamilə çıxarılır və ya azaldılır.
6. Eliminasiya Diyetində Hansı Qidalar Çıxarılır?
❌ Ən çox dözümsüzlük yaradan qidalar:
Süd və süd məhsulları (laktoza)
Qlütenli taxıllar (buğda, arpa, çovdar)
Şəkər və süni şirinləşdiricilər
Soya və soya məhsulları
Yumurta (bəzi hallarda)
Qoz-fındıq (xüsusilə fıstıq)
Süni qida qatqıları və konservantlar
7. Eliminasiya Diyetində Hansı Qidalar İcazəlidir?
✅ Təbii və sağlam qidalar seçilməlidir:
Təzə tərəvəzlər və meyvələr
Tam taxıllar (qlütensiz olanlar: qəhvəyi düyü, qarabaşaq, darı, kinoa)
Sağlam yağlar (zeytun yağı, avokado, kokos yağı)
Orqanik ət və balıq
Təbii otlar və ədviyyatlar
8. Eliminasiya Diyetinin Faydaları
✨ Həzm sistemi yaxşılaşır: Qəbizlik, şişkinlik və ishal kimi problemlər azalır.
✨ Enerji artır: Xroniki yorğunluq və beyin dumanı azalır.
✨ Dəri problemləri yaxşılaşır: Egzema, sızanaqlar və allergik reaksiyalar azalır.
✨ İmmun sistemi güclənir: Bədənin özünü bərpa etməsi sürətlənir.
✨ Çəki idarəsi asanlaşır: Maddələr mübadiləsi sürətlənir və iltihab azalır.
9. Nəticə: Qida Dözümsüzlüyünü Necə İdarə Etmək Olar?
🎯 Bədənin reaksiyalarını izləmək üçün eliminasiya diyeti tətbiq edin.
🎯 Təsir edən qidaları müəyyən edib rasiondan çıxarın və alternativlər tapın.
🎯 Bağırsaq sağlamlığını qorumaq üçün probiotiklər və prebiyotiklərlə qidalanın.
🎯 Şəkər, süni qatqılar və işlənmiş qidalardan uzaq durun.
🎯 Sağlam və təbii qidalanma ilə enerjinizi və rifahınızı artırın.
✨ Qida dözümsüzlüyünü idarə etməklə sağlam həyat tərzinə qovuşmaq mümkündür! 🌿💚
