1. Qoşma (Bağlanma) Nəzəriyyəsi Nədir?
📌 Qoşma nəzəriyyəsi insanın erkən yaşlarda formalaşdırdığı bağlanma üslubunun yetkinlik dövründə münasibətlərdə özünü necə büruzə verdiyini izah edir.
🔹 İlk bağlanma təcrübələri insanın özünü və başqalarını necə gördüyünü formalaşdırır.
🔹 Uşaqlıqda valideynlərin və ya baxıcıların davranışı insanın gələcəkdə güvən, yaxınlıq və münasibət formalaşdırma bacarığını müəyyənləşdirir.
🔹 Bağlanma üslubu yalnız romantik münasibətlərə deyil, dostluq, iş və sosial əlaqələrə də təsir edir.
📌 Bu nəzəriyyəyə görə, sağlam bağlanma olan insanlar daha güvənli, açıq və emosional olaraq sabit münasibətlər qura bilirlər.
2. Bağlanma (Qoşma) Üslubları
📌 Mary Ainsworth-un "Qəribə Vəziyyət Testi" (Strange Situation Test) vasitəsilə müəyyən etdiyi əsas bağlanma üslubları dörd növdür:
1️⃣ Təhlükəsiz (Secure) Bağlanma
2️⃣ Təşvişli (Anxious) Bağlanma
3️⃣ Qaçınan (Avoidant) Bağlanma
4️⃣ Qorxulu (Disorganized) Bağlanma
✅ 1. Təhlükəsiz Bağlanma (Secure Attachment)
📌 Sağlam və balanslı münasibətlərin əsasını təşkil edir.
🔹 Uşaqlıqda:
Valideynlər davamlı qayğı və sevgi göstəriblər.
Uşaq ehtiyac duyduğunda valideynləri onun yanında olub.
Uşaq həm müstəqilliyi, həm də yaxınlığı öyrənib.
🔹 Yetkinlikdə:
İnsanlar sevgi və yaxınlıq qurmaqdan çəkinmirlər.
Münasibətlərində güvənlidir, asılı və ya uzaq deyil.
Duyğularını açıq şəkildə ifadə edə bilir və qarşı tərəfin də ifadə etməsinə imkan yaradır.
📌 Təhlükəsiz bağlanmaya sahib insanlar sağlam münasibətlər qurur, asan ünsiyyət yaradır və qarşı tərəfə hörmətlə yanaşırlar.
✅ 2. Təşvişli Bağlanma (Anxious / Preoccupied Attachment)
📌 Bağlılıq qorxusu və həddindən artıq asılılıq hissi ilə xarakterizə olunur.
🔹 Uşaqlıqda:
Valideynlər sevgi göstərsələr də, ardıcıl deyildilər.
Bəzən diqqət veriblər, bəzən laqeyd olublar.
Uşaq valideynlərinin sevgisini qazanmaq üçün "çalışmalı" olub.
🔹 Yetkinlikdə:
Münasibətlərdə həddindən artıq emosional asılılıq yaranır.
Partnyorunun onu tərk edəcəyindən həmişə qorxur.
Duyğularını həddən artıq intensiv yaşayır.
Qısqanclıq və həddindən artıq diqqət tələb etmə halları ola bilər.
📌 Bu bağlanma tərzinə sahib insanlar sevilməyə çox ehtiyac duyurlar, lakin daim münasibətlərindən narahat olurlar.
✅ 3. Qaçınan Bağlanma (Avoidant / Dismissive Attachment)
📌 Yaxın münasibətlərdən qaçınmaq və emosional uzaqlıq hissi ilə xarakterizə olunur.
🔹 Uşaqlıqda:
Valideynlər uşağın emosional ehtiyaclarına cavab verməyiblər.
Sevgi və qayğı göstərməkdə soyuq və uzaq olublar.
Uşaq müstəqil olmağa məcbur edilib və duyğularını ifadə etməyə imkan verilməyib.
🔹 Yetkinlikdə:
İnsanlar münasibətlərdən qaçırlar və emosional bağlılıqdan çəkinirlər.
Müstəqilliklərini qorumaq üçün məsafəli davranırlar.
Münasibətlərdə tez-tez özlərini geri çəkirlər və duyğularını ifadə etməkdən çəkinirlər.
📌 Bu bağlanma üslubuna sahib insanlar emosional yaxınlıqdan qaçır və müstəqilliklərini qorumaq üçün münasibətləri uzaq saxlayırlar.
✅ 4. Qorxulu Bağlanma (Disorganized Attachment)
📌 Ziddiyyətli hisslər, qarışıq münasibətlər və travmalardan qaynaqlanan bağlanma üslubudur.
🔹 Uşaqlıqda:
Valideynlər həm sevgi göstərib, həm də uşağa zərər veriblər.
Uşaq travmatik təcrübələr yaşayıb.
Təhlükə və qorxu hissi ilə birlikdə sevgi alıb.
🔹 Yetkinlikdə:
Münasibətlərdə həm yaxınlıq istəyir, həm də qorxur.
Həm güvənmək istəyir, həm də güvənsizlik hiss edir.
Partnyoruna qarşı qarışıq və ziddiyyətli davranışlar göstərə bilər.
📌 Bu üsluba sahib insanlar münasibətlərdə ziddiyyətli davranır və keçmiş travmalarını emal etməkdə çətinlik çəkirlər.
3. Bağlanma Üslubunu Dəyişdirmək Mümkündürmü?
📌 Bağlanma üslubu uşaqlıqda formalaşsa da, dəyişmək mümkündür.
🔹 Öz bağlanma üslubunuzu tanıyın və qəbul edin.
🔹 Keçmişdə yaşanan travmaları və təcrübələri emal edin.
🔹 Təhlükəsiz bağlanma üslubuna sahib insanlarla münasibət qurun.
🔹 Münasibətlərdə dürüst və açıq ünsiyyət qurmağa çalışın.
🔹 Psixoterapiya və fərdi inkişaf texnikalarından istifadə edin.
📌 Davranışları və düşüncə tərzini dəyişmək üçün şüurlu şəkildə öz üzərində işləmək mümkündür.
4. Nəticə
💡 Qoşma nəzəriyyəsi, insanların münasibətlərdə necə davrandığını və onların emosional bağlılıq tərzini izah edən güclü bir psixoloji modeldir.
💡 Bağlanma üslubunu anlamaq, daha sağlam münasibətlər qurmaq və emosional sabitliyə nail olmaq üçün mühüm bir addımdır.
💡 Dəyişmək və daha təhlükəsiz bağlanma üslubu inkişaf etdirmək mümkündür!
✨ Unutmayın: Münasibətlərimiz keçmiş travmalarımızın kölgəsində deyil, şüurlu seçimlərimizlə formalaşır! 💙😊
