🧠 Quduzluq necə yayılır?
Quduz heyvanın dişləməsi
Tüpürcəyin cızılmış dəriyə, selikli qişalara (ağız, göz, burun) təması
Nadir hallarda – hava yolu ilə (yarasa mağaralarında), orqan transplantasiyası
🛑 Quduzluq virusunun xüsusiyyəti
Virus sinirlər boyunca beyin və onurğa iliyinə yayılır
Mərkəzi sinir sisteminə çatdıqdan sonra demək olar ki, 100% hallarda ölümcül olur
Lakin əgər zamanında peyvənd başlanarsa, xəstəlik %100 qarşısı alına bilər
🔍 Quduzluğun simptomları
Simptomlar adətən 1 həftədən 3 aya qədər müddətdə ortaya çıxır (bəzi hallarda 1 il sonra belə mümkündür).
İlkin əlamətlər:
Yüngül qızdırma
Yaranın ətrafında yanma, iynələnmə, qaşınma
Baş ağrısı, halsızlıq, iştahsızlıq
İrəliləmiş mərhələ:
Suya qarşı qorxu (hidrofobiya)
Udqunma çətinliyi
Hirs, təşviş, psixoz
Titrəmə, əzələ spazmları
Koordinasiya pozğunluğu
Sonda: komatoz vəziyyət və ölüm
🩺 Quduzluqdan qorunma: Peyvənd protokolu
🔹 1. Profilaktik peyvənd (qabaqlayıcı) – risk qrupları üçün:
Baytarlar
Meşə işçiləri
Heyvan sığınacaqlarında çalışanlar
Yarasa araşdırmaçıları
Sıx heyvan dişləməsi riski olan bölgələrə səyahət edənlər
Protokol: 0, 7 və 21 və ya 28-ci günlərdə 3 doz peyvənd (təkrar doz illər sonra verilə bilər)
🔹 2. Post-ekspozisiya (dişləmədən sonra) peyvənd – hamı üçün
Əgər sizi quduz ola biləcək bir heyvan dişləyibsə və ya cızıbsa:
✅ Təcili tədbirlər:
Yaraya axar su və sabunla 15 dəqiqə yumaq
Antiseptiklə təmizləmək (Betadin, alkoqol və s.)
Təcili tibb müəssisəsinə getmək
✅ Tibb müəssisəsində:
Quduzluq peyvəndi (5 doz):
0, 3, 7, 14 və 28-ci günlərdə (əgər öncə peyvənd olunmamısınızsa)
Quduz immunoqlobulini (RIG):
Ağır dişləmələrdə, immuniteti zəif olan şəxslərə
Yaraya birbaşa yeridilir (yalnız ilk gündə – 0-cı gündə)
📌 Kimlərə peyvənd mütləq verilməlidir?
Qeyri-peyvənd olunmuş şəxsi it, pişik, yarasa və ya başqa quduz heyvan dişləyibsə
Heyvan nəzarətsizdirsə və ya müşahidə edilə bilmirsə
Yarasa ilə birbaşa və ya dolayı təmas varsa (hətta dişləmə hiss olunmasa belə!)
Uşaq və ya immun sistemi zəif olan insanlardırsa
⚠️ Vacib qeydlər
Quduz heyvanların çoxu xəstəliyin əlamətlərini göstərməyə bilər, lakin yenə də yoluxdurucudurlar
Quduzluğun əlamətləri başlayandan sonra müalicəsi yoxdur, yeganə effektiv üsul zamanında peyvənd olunmaqdır
Qidalar, sidik, qan və nəcis vasitəsilə keçməz
✅ Nəticə
Quduzluq – qarşısı alına bilən, lakin başlanandan sonra ölümcül olan bir infeksiyadır.
Əgər sizi və ya övladınızı heyvan dişləyibsə, “gözləmək” deyil, dərhal tədbir görmək həyat qurtarır. Peyvənd sadə, təsirli və təhlükəsizdir.
İstəsən, uşaqlarda quduzluqdan qorunma yolları, heyvan təmasında evdə ilk yardım bələdçisi, və ya quduz heyvanın müşahidə qaydaları barədə də ətraflı məlumat verə bilərəm.
