🔹 IBS-in əsas xüsusiyyətləri
Qadınlarda kişilərə nisbətən 2–3 dəfə daha çox rast gəlinir.
Adətən 20–45 yaş aralığında başlayır.
Bədənin hər hansı bir orqanında orqanik zədə və ya struktur problem olmur.
Əlamətlər uzunmüddətli, lakin arada yaxşılaşıb yenidən ortaya çıxan şəkildədir.
🔸 Əsas səbəblər və risk faktorları
IBS-in dəqiq səbəbi bilinməsə də, aşağıdakılarla əlaqələndirilir:
Stress və emosional gərginlik
Bağırsaq hərəkətinin pozulması (çox sürətli və ya çox yavaş)
Bağırsaq mikroflorasının dəyişməsi
Əvvəlki bağırsaq infeksiyası sonrası (post-infeksiyoz IBS)
Hormonal dəyişikliklər – menstruasiya zamanı əlamətlərin artması qadınlarda müşahidə olunur
Ailəvi meyl
🔸 IBS-in növləri
IBS müxtəlif formada özünü göstərə bilər:
Qəbizliklə müşayiət olunan IBS (IBS-C)
İshalla müşayiət olunan IBS (IBS-D)
Qarışıq tipli IBS (IBS-M) – həm qəbizlik, həm ishal
Təsnif olunmayan forma (IBS-U)
🔸 Əlamətləri
Əlamətlər adətən yeməkdən sonra və ya stress zamanı artır:
Qarın ağrısı və ya diskomfort (çox vaxt bağırsaq hərəkəti sonrası azalır)
Köp və qaz
Qəbizlik və ya ishal (bəzən növbəli)
Tam boşalmama hissi
Nəcisdə selik
Yorğunluq, baş ağrısı, ürəkbulanma kimi əlavə əlamətlər də ola bilər
Qanlı nəcis, gecə oyanmaları, kilo itkisi və yüksək hərarət varsa, bu IBS deyil, başqa ciddi xəstəlik ola bilər – dərhal həkimə müraciət olunmalıdır!
🔹 Diaqnoz
IBS-in diaqnozu adətən digər xəstəliklər istisna edildikdən sonra qoyulur. Rom IV diaqnostik meyarlarına görə:
Son 3 ayın ən az 1 günü həftədə olmaqla, son 6 ay ərzində təkrarlanan qarın ağrısı, aşağıdakı 2 və ya daha çox simptomla:
Nəcis hərəkəti ilə əlaqəli olması
Nəcisin tezliyində dəyişikliklə müşayiət olunması
Nəcisin formasında dəyişiklik
Qan analizləri, nəcis testləri, USM, endoskopiya və kolonoskopiya əsasən digər səbəbləri istisna etmək üçün istifadə olunur.
🔹 Müalicə
1. Qidalanma dəyişiklikləri
✅ Faydalı:
Lifli qidalar (amma tədricən artırılmalı)
Probiotiklər (yoqurt, kefir)
Bol su içmək
Sakit və müntəzəm yemək vaxtı
❌ Zərərli və simptomu artıran qidalar:
Qazlı içkilər, kofe, spirt
Paxlalılar (lobya, noxud)
Süd və süd məhsulları (bəzi hallarda)
Çox yağlı və qızardılmış yeməklər
Qlutensiz pəhriz bəzən faydalı ola bilər
✔️ FODMAPs pəhrizi – bəzi şəkərli maddələrin məhdudlaşdırılması (fermentləşən oligosaxaridlər, disaxaridlər, monosaxaridlər və poliollar) – əlamətləri azaltmağa kömək edə bilər.
2. Həyat tərzi dəyişiklikləri
Stressi azaldan fəaliyyətlər (meditasiya, yoga, psixoterapiya)
Fiziki aktivlik (gündəlik yürüş, idman)
Yuxu rejiminin nizamlanması
Duyğusal gərginlik və depressiya varsa, psixoloji dəstək alınması
3. Dərman müalicəsi
Hansı simptom üstünlük təşkil edirsə, ona uyğun dərmanlar təyin olunur:
Antispazmodiklər – qarın ağrısını azaldır (məsələn, mebeverin)
Laksativlər – qəbizlik üçün
İshal əleyhinə dərmanlar – loperamid
Probiotiklər – bağırsaq florasını bərpa etmək üçün
Antidepresantlar – sinir sistemini tənzimləmək üçün (xüsusilə trisiklik antidepresantlar və SSRİ-lər)
🔹 Nəticə
Əsəbi bağırsaq sindromu — həyati təhlükəli olmasa da, yaşam keyfiyyətini ciddi şəkildə azalda bilən bir xəstəlikdir. Ən vacibi – səbəbi anlamaq, fərdi yanaşma ilə pəhriz və həyat tərzini dəyişmək və lazım olduqda tibbi dəstək almaqdır.
