Sosial Şəraitdə Danışmama:
Uşaq, məktəb, çalışma mühiti, ailə xaricindəki insanlar və ya yeni insanlarla qarşılaşdıqda, danışmağı rədd edir və ya susur. Uşaq, hətta tanış olduğu bir mühitdə belə, danışmağa həvəsli olmayacaqdır.
Bəzən Susma və Bəzən Danışma:
Uşaq evdə və ya yaxın ətrafda, özünü rahat hiss etdiyi zaman normal şəkildə danışır, amma fərqli bir sosial mühitə girdiyində susur və ya söz söyləməmək üçün çalışır.
Sosial Qorxu və Narahatlıq:
Uşaqlar, danışmamaqla yanaşı, sosial vəziyyətlərdə çox narahatlıq və gərginlik hissi keçirirlər. Sosial anksiyete yaşayırlar və bu, onlarda qalxan təzyiq, təlaş, qaçış instinkti və ya bədən dilində geri çəkilmə kimi fiziki əlamətlərə səbəb ola bilər.
Məktəbdə və İctimai Həyatda Çətinliklər:
Seçici mutizm, məktəbə və ya cəmiyyətə inteqrasiya olmağı çətinləşdirir. Uşaqlar qruplarda və ya sosial fəaliyyətlərdə iştirak etməyi çətinləşdirən bu vəziyyət, sinifdə danışmaq, suallara cavab vermək və ya başqa uşaqlarla ünsiyyət qurmaq kimi hallarda onları çətin vəziyyətdə qoyur.
Danışmamaqla Cəmiyyətlə Ünsiyyətin Zədələnməsi:
Bu pozğunluq, uşağın ailə və sosial əlaqələri ilə də əlaqələrini təsir edə bilər, çünki uşaq başqalarına açıq olmaq və ya özü haqqında danışmaq istəməz.
Seçici Mutizmin Səbəbləri:
Seçici mutizmin dəqiq səbəbi hələ tam olaraq müəyyən edilməyib, lakin bir neçə faktor bu vəziyyətin yaranmasında rol oynaya bilər:
Sosial Anksiyete və Qorxu:
Seçici mutizm, sosial anksiyete ilə sıx əlaqəlidir. Uşaqlar sosial vəziyyətlərdə narahatlıq hissi keçirir və bu vəziyyətin qarşısını almaq üçün danışmağı dayandırırlar.
Genetik Faktorlar:
Uşaqlarda bu vəziyyətin inkişafı, genetik faktorlarla əlaqəli ola bilər. Ailə üzvləri arasında sosial anksiyete pozğunluğu olan şəxslərin olması, uşağın bu vəziyyəti inkişaf etdirmə riskini artırır.
Emosional və Psixoloji Faktorlar:
Uşaqlarda əvvəlki yaşantılardan qaynaqlanan emosional travmalar, ailə üzvləri ilə münasibətlərdəki problemlər və ya stressli hadisələr seçici mutizmə səbəb ola bilər.
Sosial və Təhsil Mühiti:
Təhsilin erkən mərhələlərində və ya yeni bir mühitdə tanımadığı insanlar ilə qarşılaşan uşaqlar, qorxu və təlaşla bağlı danışmamaq davranışını göstərə bilərlər. Məktəbə adaptasiya olmaq və qeyri-rəsmi mühitlərdə ünsiyyət qurmaq da bu vəziyyətin yaranmasına təsir edə bilər.
Dəstək Azlığı və Yaşanmış Təcrübələr:
Uşaq, danışmaqdan çəkindikdə ona yalnızlıq, təzyiq və ya rədd edilmə hissləri gəlsə, sosial vəziyyətlərdə danışmaqdan imtina edə bilər.
Seçici Mutizmin Müalicəsi:
Seçici mutizm müalicəsi, uşağın yaşına, vəziyyətin ciddiyyətinə və ətraf mühitə görə fərdiləşdirilmiş yanaşma tələb edir. Əsas müalicə metodları aşağıdakılardır:
Psixoterapiya (Terapiya):
Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT) seçici mutizmi müalicə etməkdə çox təsirli ola bilər. Bu terapiya, uşaqlara sosial qorxu ilə necə baş etməyi öyrədir və danışmağa təşviq edir.
Sosial bacarıq inkişafı və psixoloji rahatlama müalicələri, uşağın sosial vəziyyətlərdə özünü daha rahat hiss etməsini təmin edir.
Ailə Terapiyası:
Uşağın ailəsi ilə birgə müalicə, uşağın emosional dəstək almasını və sosial ortama uyğunlaşmasını asanlaşdırar. Ailə, uşağın daha çox dəstək alması və qorxularını aradan qaldırmasına kömək edə bilər.
Təhsil Dəstəyi:
Uşağa məktəbdə dəstək verilməsi, məsələn, gündəlik fəaliyyətlərdə və sinifdəki sosial əlaqələrdə danışmağa təşviq edilməsi faydalı ola bilər.
Müəllimlər və məktəb psixoloqları uşağa sosial mühitə uyğunlaşmaq və qorxularını aşmaq üçün praktik addımlar atmağa kömək edə bilərlər.
Aşağı Stressli Mühit Yaratmaq:
Seçici mutizmli uşaqlar üçün daha az təzyiq və qorxu yaradacaq bir mühit hazırlamaq çox önəmlidir. Bu, uşağa özünü ifadə etmək üçün daha çox imkan verə bilər.
Son Söz:
Seçici mutizm, uşaqların sosial vəziyyətlərdə danışmaqdan imtina etməsi ilə xarakterizə olunan, həm fiziki, həm də emosional əlamətləri olan bir psixoloji pozğunluqdur. Bu vəziyyət, sosial anksiyete və emosional travmalarla əlaqəli ola bilər. Erkən müdaxilə, doğru müalicə və dəstək ilə seçici mutizmli uşaqlar özlərini ifadə etməkdə çətinlikləri aşaraq, sosial və akademik həyatlarını yaxşılaşdıra bilərlər.
