1️⃣ Seçici Mutizmin Əlamətləri
✔ Bəzi insanlarla tamamilə səssiz qalmaq, lakin digərləri ilə normal danışmaq.
✔ Məktəb və ya ictimai yerlərdə danışmaqdan imtina etmək.
✔ Göz təması qurmaqdan çəkinmək.
✔ Bədən dili ilə ifadə etməyə çalışmaq (başı ilə işarə etmək, yazmaq və ya mimikalarla ünsiyyət qurmaq).
✔ Sosial vəziyyətlərdə donub qalmaq, narahatlıq hiss etmək.
✔ Çox utancaq görünmək və ya kənardan "soyuq" və "qarşılıq verməyən" kimi qəbul edilmək.
✔ Çox hallarda həddindən artıq həssaslıq və ya özünü tək hiss etmək.
📌 Bu simptomlar ən az 1 ay davam edərsə və sadəcə yeni bir mühitə adaptasiya ilə bağlı deyilsə, selektiv mutizm ehtimalı yüksəkdir.
2️⃣ Seçici Mutizmin Səbəbləri
🔹 Genetik və Bioloji Faktorlar – Ailədə sosial fobiya və ya anksiyete (narahatlıq) pozuntuları olan insanlarda daha çox rast gəlinir.
🔹 Sosial Anksiyete (Narahatlıq Bozukluğu) – Uşaq danışanda özünü narahat hiss edə bilər və danışmağı təhlükəli kimi qəbul edə bilər.
🔹 Mükəmməllikçilik və Qorxu – Danışarkən səhv etmək və ya gülüş obyektinə çevrilmək qorxusu.
🔹 Uşaqlıqda travmatik hadisələr – Uşaq keçmişdə yaşadığı bir hadisəyə görə danışmağı dayandıra bilər.
🔹 Ailə Tərbiyəsi və Ətraf Mühit – Çox qoruyucu valideyn tərbiyəsi və ya sosial stimulların azlığı uşağın ünsiyyət vərdişlərini zəiflədə bilər.
🔹 İki və ya Daha Çox Dildə Böyümək – İkili dil mühitində böyüyən bəzi uşaqlar yeni mühitdə hansı dildə danışacaqlarını bilmədikləri üçün susqun qala bilərlər.
3️⃣ Seçici Mutizm Hansı Fəsadlara Səbəb Ola Bilər?
🚨 Əgər müalicə olunmazsa, aşağıdakı problemlərə səbəb ola bilər:
❌ Məktəbdə akademik uğursuzluq – Uşaqlar dərslərdə iştirak etmədikləri üçün öyrənmə çətinlikləri yaşaya bilərlər.
❌ Sosial bacarıqların zəifləməsi – Digər insanlarla münasibət qurmaqda çətinlik çəkə bilərlər.
❌ Özünəinamın aşağı olması – "Mən bacarmıram" düşüncəsi yarana bilər.
❌ Yetkinlik dövründə sosial fobiya və depressiya riski – Danışmaq qorxusu yetkinlik yaşlarında daha ciddi narahatlıqlara çevrilə bilər.
❌ İş və şəxsi həyatda çətinliklər – Yetkinlik dövründə iş müsahibələrində, ictimai danışıq tələb olunan yerlərdə problemlər yarana bilər.
📌 Seçici mutizm müalicə olunmazsa, zamanla daha ciddi sosial və emosional problemlərə gətirib çıxara bilər.
4️⃣ Seçici Mutizmdən Qurtulmaq Üçün Müalicə Yolları
✅ 1. Koqnitiv-Davranış Terapiyası (KDT)
Uşağın mənfi düşüncələrini dəyişdirərək qorxularını azaltmağa kömək edir.
Danışmaqla bağlı stres yaradan situasiyalara tədricən alışdırır.
✅ 2. “Gradual Exposure” (Tədrici Ünsiyyətə Gətirmə) Texnikası
Uşaq əvvəlcə rahat hiss etdiyi insanlarla danışır, sonra tədricən daha çox insanla ünsiyyət qurmağa başlayır.
Məsələn, əvvəl valideynin yanında danışmaq, sonra müəllimin yanında, sonra kiçik bir dost qrupu ilə.
✅ 3. Oyuna və Rəsmə Təşviq Etmək
Bəzi uşaqlar danışmaq əvəzinə rəsmlə, oyunlarla və ya hekayələr danışaraq ünsiyyətə başlaya bilərlər.
Bu, uşağın rahatlamasına və danışmağa açılmasına kömək edə bilər.
✅ 4. Pozitiv Gücləndirmə və Mükafatlandırma
Uşaq kiçik addımlar atanda onu mükafatlandırmaq və həvəsləndirmək lazımdır.
"Bu gün sənin səsini eşitmək məni çox sevindirdi!" kimi ifadələr işlətmək faydalıdır.
