Selektiv mutizmin əsas xüsusiyyətləri
Danışıq qabiliyyəti normaldır, lakin uşaq bəzi yerlərdə və insanlarla danışmaqdan imtina edir.
Susqunluq sosial anksiyete və qorxu hissindən qaynaqlanır.
Yalnız bir-iki şəxs və ya mühitdə sərbəst danışır (məsələn, evdə ailəsi ilə rahat danışır, lakin məktəbdə danışmır).
Selektiv mutizmin simptomları
Məktəbdə və ya ictimai mühitlərdə tamamilə susmaq və ya çox az danışmaq.
Qrup içində və ya tanımadığı insanlarla ünsiyyətdən çəkinmək.
Göz təmasından qaçmaq, mimik və jestlərlə danışmaqdan imtina.
Əsəbilik, utancaqlıq və qorxu əlamətləri göstərmək.
Bəzi hallarda məktəb və sosial fəaliyyətlərə qatılmaqdan imtina.
Selektiv mutizmin səbəbləri
Sosial anksiyete – uşağın ictimai situasiyalarda aşırı qorxu və narahatlıq hiss etməsi.
Ailə və uşaq tərbiyəsində sərtlik və ya həddindən artıq qoruyuculuq.
Travmatik yaşantılar və ya sosial situasiyalarda yaşanan neqativ təcrübələr.
Genetik və ya temperament faktorları (aşırı utancaq və ya həssas uşaqlarda daha çox rast gəlinir).
Selektiv mutizmin nəticələri
Məktəb və sosial mühitdə özünü ifadə edə bilməmək.
Özgüvən və sosial bacarıqlarda zəiflik.
Uzun müddət davam edərsə, sosial izolasiya və məktəb fobisi inkişaf edə bilər.
Selektiv mutizmlə necə işləmək olar?
1. Psixoloji dəstək
Uşaq psixoloqu və ya terapevt tərəfindən koqnitiv-davranışçı terapiya (CBT) tətbiq edilə bilər.
Uşağın anksiyetesini azaltmaq və sosial bacarıqları inkişaf etdirmək məqsədi ilə oyun terapiyası da faydalıdır.
2. Tədrici məruzə
Uşağı yavaş-yavaş narahatlıq yaratmayan sadə situasiyalara öyrəşdirmək və danışıqları artırmaq (məsələn, əvvəlcə yalnız terapevtlə danışmaq, daha sonra müəllim və digər uşaqlarla).
3. Valideyn dəstəyi və əməkdaşlıq
Ailələrə uğur və müsbət davranışları təşviq etmək, uşağı danışıqsız davranışına görə cəzalandırmamaq tövsiyə olunur.
Valideynlərə müəllim və psixoloqla əməkdaşlıq etmək tövsiyə edilir.
4. Məktəb və müəllimlər üçün tövsiyə
Uşağa məcburi danışıq təzyiqi göstərməmək, lakin rahat ünsiyyət üçün şərait yaratmaq.
Kiçik qruplarla və fərdi məşğələlərlə uşağın özünü təhlükəsiz hiss etməsini təmin etmək.
Qeyd:
Selektiv mutizm adətən 4-8 yaş arası daha çox ortaya çıxır və vaxtında müdaxilə ilə tamamilə sağalması mümkündür.
