Stressin Əlamətləri
1. Fiziki Əlamətlər
Yüksək qan təzyiqi
Tez-tez ürək döyüntüsü
Yuxusuzluq
Əzələ gərginliyi
Baş ağrısı
Mədə problemləri (məsələn, ishal və ya qəbizlik)
2. Zehni Əlamətlər
Diqqəti cəmləşdirməkdə çətinlik
Unutqanlıq
Daimi narahatlıq və ya qərarsızlıq
Məsuliyyətdən qaçma
3. Emosional Əlamətlər
Həddindən artıq əsəbilik və ya qəzəb
Həyat sevinci və motivasiyanın itirilməsi
Depressiya və narahatlıq
Təcili qorxu hissi
4. Davranış Əlamətləri
Həddindən artıq yemək və ya iştahsızlıq
Alkoqol və ya siqaret istifadəsinin artması
Sosial təcrid
Tərbiyəsiz davranışlar və impulsiv qərarlar
Stressin Növləri
Akut Stress:
Qısa müddət davam edən və tez keçən stres.
Məsələn, imtahan öncəsi gərginlik.
Epizodik Akut Stress:
Tez-tez təkrarlanan, lakin qısa müddətli stress hallarına deyilir.
Daim tələsik və ya narahat bir həyat tərzi ilə əlaqəlidir.
Xroniki Stress:
Uzun müddət davam edən stress, sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Məsələn, maddi problemlər və ya işdən məmnuniyyətsizlik.
Stressor Nədir?
Stressor, stresə səbəb olan hər hansı bir daxili və ya xarici faktordur. Stressorlar fərqli insanlarda fərqli təsir yarada bilər. Bir nəfər üçün stres yaradan hadisə başqası üçün motivasiyaedici ola bilər.
Stressorların Növləri
1. Fiziki Stressorlar
Səs-küy, həddindən artıq soyuq və ya isti hava, işıqlandırma, fiziki ağrı.
2. Psixoloji Stressorlar
Narahatlıq, qeyri-müəyyənlik, məqsədə çatmamaq hissi, emosional travmalar.
3. Sosial Stressorlar
İşdəki problemlər, ailə münaqişələri, dostlar arasındakı anlaşılmazlıqlar.
4. Maliyyə Stressorları
Maddi çatışmazlıqlar, borclar və ya qəfil maliyyə itkiləri.
5. Həyat Dəyişiklikləri ilə Bağlı Stressorlar
Yeni işə başlama, evlilik, boşanma, yaxın adamın ölümü.
6. Sağlamlıqla Bağlı Stressorlar
Ciddi xəstəliklər, xroniki ağrılar, müalicə xərcləri.
7. Daxili Stressorlar
Mənfi düşüncələr, özünə güvən azlığı, həddindən artıq gözləntilər.
Stress və Stressorlar Arasındakı Fərq
Stress: Bədənin stresora qarşı reaksiyasıdır.
Stressor: Stressə səbəb olan daxili və ya xarici amildir.
Məsələn:
Stressor: İmtahan.
Stress: İmtahan qarşısında yaşanan narahatlıq, baş ağrısı və diqqət problemi.
Stresslə Mübarizə Yolları
1. Fiziki Sağlamlıq
Mütəmadi idmanla məşğul olun.
Yetərli yuxu alın.
Sağlam və balanslı qidalanma.
2. Zehni Sağlamlıq
Meditasiya və nəfəs məşqləri edin.
Gündəlikdə təşəkkür etdiyiniz şeyləri yazın.
Stresslə əlaqəli mənfi düşüncələri dəyişdirmək üçün koqnitiv texnikalardan istifadə edin.
3. Sosial Dəstək
Dostlar və ailə ilə ünsiyyət qurun.
Dəstək qruplarına və ya terapiya seanslarına qatılın.
4. Stress İdarəetmə Texnikaları
Vaxtın idarə edilməsi.
Prioritetləri müəyyən etmək.
Stress yaradan vəziyyətlərdən uzaq durmaq.
5. Peşəkar Yardım
Psixoloq və ya psixiatr yardımı alın.
Lazım olduqda dərman müalicəsindən faydalanın.
Stressin Nəticələri
Müsbət Təsirlər:
Motivasiya və diqqət artışı.
Məqsədlərə çatmaq üçün enerji təmin edir.
Mənfi Təsirlər:
Xroniki stres fiziki və psixoloji sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər:
Ürək xəstəlikləri
Yüksək qan təzyiqi
Depressiya və narahatlıq pozuntuları
İmmunitetin zəifləməsi
Nəticə
Stress bədənin təbii reaksiyası olsa da, uzun müddətli və idarə edilməyən stres ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Stressorları tanımaq və stresslə mübarizə yollarını öyrənmək daha balanslı və sağlam bir həyat tərzi üçün vacibdir. Stressi azaltmaq üçün həm fərdi, həm də sosial resurslardan istifadə etmək tövsiyə olunur.
