1. Uşaqlarda Kəskin İshal Nədir?
Kəskin ishal, 14 gündən az davam edən, tez-tez və sulu nəcis ifrazı ilə müşayiət olunan bir vəziyyətdir. Uşaqlarda xüsusilə viruslar, bakteriyalar və qidalanma faktorları ishalın əsas səbəbləridir.
📌 Əgər ishal 14 gündən uzun sürərsə, bu, xroniki ishal hesab edilir və daha ciddi tibbi araşdırma tələb edir.
2. Kəskin İshalın Əsas Səbəbləri
a) İnfeksion Səbəblər (Ən Yayılmış)
🔹 Viruslar:
Rotavirus – uşaqlarda ishalın ən yayılmış səbəblərindən biridir.
Norovirus və adenovirus – bağırsaq infeksiyalarına səbəb ola bilər.
🔹 Bakteriyalar:
Salmonella, Shigella, E. coli, Campylobacter kimi bakteriyalar kəskin ishal yarada bilər.
Çirkli su və yoluxmuş qidalar bakterial infeksiyalara səbəb ola bilər.
🔹 Parazitlər:
Giardia lamblia – su və çirklənmiş qidalar vasitəsilə yoluxa bilər.
b) İnfeksiya Olmayan Səbəblər
🔹 Qida Allergiyaları və İntolerans: Südlü məhsullar, gluten və digər qidalara həssaslıq.
🔹 Düzgün olmayan qidalanma: Pis gigiyena, çirkli qidalar və çox yağlı yeməklər ishala səbəb ola bilər.
🔹 Dərmanlar: Antibiotiklər və bəzi dərmanlar bağırsaq florasını pozaraq ishala yol aça bilər.
🔹 Stress və Emosional Gərginlik: Uşaqlarda həyəcan və narahatlıq bağırsaq hərəkətlərini sürətləndirə bilər.
3. Uşaqlarda Kəskin İshalın Əlamətləri
İshal təkcə tez-tez nəcis çıxarmaqdan ibarət deyil, aşağıdakı əlamətlərlə də müşayiət oluna bilər:
✔ Tez-tez və sulu nəcis
✔ Qarın ağrısı və köp
✔ Qusma və ürəkbulanma
✔ Ateş (xüsusilə bakterial infeksiyalarda)
✔ İştahsızlıq
✔ Halsızlıq və yorğunluq
✔ Dəri solğunluğu
📌 Əgər uşaqda qusma və yüksək temperatur da varsa, ishalın infeksion mənşəli olması ehtimalı yüksəkdir.
4. Susuzluğun (Dehidrasiya) Əlamətləri
İshalın əsas təhlükəsi susuzlaşma (dehidrasiya) riskidir.
⚠ Əgər aşağıdakı əlamətlər varsa, dərhal həkimə müraciət edin:
Ağlama zamanı göz yaşının olmaması
Quru və yapışqan dəri
Ağız və dilin quruması
Halsızlıq və süstlük
Sidik ifrazının azalması (6 saatdan çox sidiyə getməmək)
Gözlərin və yanaqların çökük görünməsi
5. Uşaqlarda Kəskin İshalın Müalicəsi
a) Maye və Elektrolit Balansını Qorumaq
✅ Oral rehidrasiya məhlulları (ORS):
Ən effektiv üsuldur. Apteklərdə satılan xüsusi rehidrasiya tozları (ORS) su ilə qarışdırılaraq uşağa verilməlidir.
Ev üsulu ilə: 1 litr suya 6 çay qaşığı şəkər və 1 çay qaşığı duz əlavə edərək məhlul hazırlamaq olar.
✅ Ana südü və ya südlü formulalar (körpələr üçün):
Ana südü alan uşaqlarda süd verməyə davam etmək lazımdır.
✅ Bol su və maye vermək:
Kokos suyu, evdə hazırlanmış bulyon və duru şorbalar.
❌ Qazlı içkilər, meyvə suları və şirin içkilər vermək olmaz! Bunlar ishalı daha da artıra bilər.
b) Qidalanma (BRAT Diyeti)
İshal zamanı bağırsaqları yormayan və həzm üçün yüngül olan qidalar tövsiyə edilir.
🍌 B – Banana – Kalium baxımından zəngindir və bağırsaqları sakitləşdirir.
🍚 R – Rice (Düyü) – Yüngül və bağırsaqlar üçün sakitləşdiricidir.
🍏 A – Apple (Alma pürəsi) – Pektinlə zəngindir və ishalı azaldır.
🍞 T – Toast (Qızardılmış çörək) – Həzm üçün yüngüldür.
✅ İcazə verilən qidalar:
Yulaf sıyığı
Qaynadılmış kartof
Yağsız toyuq əti və şorba
Ev yoğurdu və kefir (bağırsaq florasını bərpa edir)
❌ Qadağan olunan qidalar:
🚫 Yağlı və qızardılmış yeməklər
🚫 Süd və süd məhsulları (bəzən laktoza ishalı artıra bilər)
🚫 Şirin və qazlı içkilər
🚫 Paxlalılar və çox lifli qidalar (noxud, lobya, kələm)
c) Dərman Müalicəsi
⚠ Dərman istifadəsi yalnız həkim nəzarəti ilə olmalıdır!
✔ Probiotiklər: Bağırsaq florasını bərpa edərək ishalla mübarizədə kömək edir.
✔ Sink əlavələri: İshalın müddətini qısaldır və immun sistemini gücləndirir.
✔ Antibiotiklər: Yalnız bakterial infeksiyalar səbəbilə yaranan ishalda istifadə olunur (məsələn, salmonella). Virus mənşəli ishalda antibiotiklərin heç bir faydası yoxdur!
📌 Həkimlə məsləhətləşmədən aşağıdakı dərmanları uşağa vermək olmaz:
🚫 İshal əleyhinə dərmanlar (Loperamid, Imodium) – bağırsaq hərəkətini azaldaraq toksinlərin çıxışını gecikdirə bilər.
🚫 Aspirin – uşaqlarda ciddi yan təsirlər göstərə bilər.
6. Uşaqlarda İshalın Qarşısını Necə Almaq Olar?
✅ Əl gigiyenasına riayət edin – Yeməkdən əvvəl və tualetdən sonra əlləri yumaq.
✅ Su və qida gigiyenasına diqqət edin – Yalnız təmiz və qaynadılmış su içmək.
✅ Rotavirus peyvəndi olunmalıdır – İshalın ən əsas səbəblərindən biri olan rotavirus peyvənd vasitəsilə qarşısı alına bilər.
✅ Meyvə və tərəvəzləri yaxşıca yuyun.
✅ Antibiotik istifadəsini məhdudlaşdırın – Lazımsız antibiotik istifadəsi bağırsaq florasını poza bilər.
7. Həkimə Nə Zaman Müraciət Etməlisiniz?
⚠ Bu hallar varsa, təcili həkimə müraciət edin:
3 gündən çox davam edən ishal
Şiddətli susuzluq əlamətləri (quru dəri, sidik çıxarmamaq)
Qanlı ishal
Şiddətli qarın ağrısı və qusma
Yüksək temperatur (39°C və yuxarı)
Nəticə
Uşaqlarda kəskin ishal çox vaxt təhlükəsiz olsa da, susuzluq riski səbəbindən ciddi yanaşılmalıdır. Əsas müalicə maye və elektrolit balansını qorumaq, düzgün qidalanma və infeksiya mənbəyindən uzaq durmaqdır. Əgər ishal ağır və uzunmüddətlidirsə, həkimə müraciət etmək vacibdir. 💙
