Xüsusiyyətləri
Damar İltihabı: Vaskulit, qan damarlarının iltihablanması nəticəsində meydana gəlir. Bu, damarların daralmasına və qan axınının azalmasına səbəb ola bilər.
Xroniki Vəziyyət: Bəzi vaskulit növləri xroniki ola bilər, yəni uzun müddət davam edə bilər.
Səbəbləri
Vaskulitin bir neçə səbəbi vardır:
Autoimmun Xəstəliklər: Bədənin immun sisteminin öz damarlarına hücum etməsi nəticəsində baş verə bilər. Məsələn, sistemik lupus eritematozus, reumatoid artrit, və ya Sjögren sindromu.
İnfeksiyalar: Bəzi infeksiyalar, vaskulitə səbəb ola bilər. Məsələn, virus infeksiyaları, bakterial infeksiyalar və ya mantar infeksiyaları.
Kimyəvi Təsirlər: Bəzi kimyəvi maddələr, dərmanlar və ya allergik reaksiyalar vaskulitə yol aça bilər.
Genetik Faktorlar: Ailədə vaskulit tarixi olan insanların riski daha yüksəkdir.
Simptomlar
Vaskulitin simptomları, təsir etdiyi damarların tipinə və orqanlara görə dəyişir. Aşağıdakılar ümumi simptomlardır:
Ağrı: İltihablı bölgədə ağrı.
Şişkinlik: İltihablı damarların ətrafında şişkinlik.
Dəri Döküntüləri: Dərinin üzərində qırmızı ləkələr, döküntülər və ya qanama.
Yorğunluq: Fiziki və emosional yorğunluq.
Qızdırma: Bəzi hallarda yüksələn temperatur.
Diaqnoz
Vaskulitin diaqnozu üçün aşağıdakı üsullar istifadə olunur:
Fiziki Müayinə: Həkim, simptomları qiymətləndirir və bədən bölgələrini müayinə edir.
Laboratoriya Testləri:
Qan testləri, iltihabın varlığını ölçmək üçün (məsələn, C-reaktiv protein (CRP), eritrosit çökünmə sürəti (ESR)).
Antinuklear antikor testi (ANA) və ya spesifik antikor testləri.
Görüntüləmə Testləri: Rentgen, ultrasəs, və ya MRİ, damarların vəziyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur.
Biopsiya: Damar toxumasının biopsiyası, vaskulitin növünü təsdiqləmək üçün.
Müalicə
Vaskulitin müalicəsi aşağıdakı yollarla həyata keçirilə bilər:
Medikal Müalicə:
Kortikosteroidlər: İltihabı azaltmaq üçün.
İmmunosupressiv Dərmanlar: İmmunitet sistemini zəiflətmək üçün (məsələn, azatioprin, metotreksat).
Bioloji Müalicələr: Yeni nəsil dərmanlar, immun sistemini tənzimləmək üçün.
Diyet və Yaşam Tərzi Dəyişiklikləri:
Sağlam qidalanma, stressin idarə edilməsi.
Fiziki Terapiya:
Bəzi hallarda, hərəkətliliyi artırmaq və gücü bərpa etmək üçün fiziki müalicə.
Nəticə
Vaskulit, ciddi bir tibbi vəziyyətdir və düzgün müalicə edilməzsə, orqan zədələrinə yol aça bilər. Hər hansı bir simptom aşkar edildikdə, mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir. Müayinə və müalicə, vaskulitin idarə edilməsinə və xəstənin sağlamlığının qorunmasına kömək edə bilər. Vaskulit, multidisiplinar bir yanaşma tələb edir və həkim, terapevt və digər mütəxəssislərin əməkdaşlığı ilə daha effektiv ola bilər.
