Vitaminlərin Təsnifatı
Vitaminlər həll olma xüsusiyyətlərinə görə iki əsas qrupa bölünür:
1. Yağda həll olunan vitaminlər
Bu vitaminlər yağlarda həll olunur və bədəndə (əsasən qaraciyər və yağ toxumasında) yığılır.
Vitaminlər:
A vitamini (Retinol): Görmə, dəri sağlamlığı və immunitet üçün vacibdir.
D vitamini: Kalsiumun udulmasını təmin edir və sümükləri gücləndirir.
E vitamini: Güclü antioksidantdır, hüceyrə qorunması və dəri sağlamlığı üçün əhəmiyyətlidir.
K vitamini: Qanın laxtalanması və sümük sağlamlığı üçün vacibdir.
2. Suda həll olunan vitaminlər
Bu vitaminlər suda həll olunur və bədəndə uzun müddət yığılmır, buna görə mütəmadi olaraq alınmalıdır.
Vitaminlər:B Kompleks Vitaminləri:
B1 (Tiamin): Enerji istehsalı və sinir sistemi funksiyası üçün vacibdir.
B2 (Riboflavin): Enerji istehsalı və dəri sağlamlığı üçün.
B3 (Niasin): Həzm və dəri sağlamlığına təsir edir.
B5 (Pantotenik turşu): Hormon istehsalında iştirak edir.
B6 (Piridoksin): Sinir sistemi və qan dövranı üçün.
B7 (Biotin): Saç, dəri və dırnaq sağlamlığı üçün.
B9 (Folat): Hüceyrə böyüməsi və hamiləlik zamanı döllə bağlı sağlamlıq üçün.
B12 (Kobalamin): Sinir sistemi və qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalı üçün.
C vitamini (Askorbin turşusu): Güclü antioksidantdır, immuniteti gücləndirir və dəri sağlamlığı üçün vacibdir.
Vitaminlərin Əsas Mənbələri
VitaminTəbii Mənbələr
A vitaminiYerkökü, şirin kartof, ispanaq, qaraciyər, süd
D vitaminiGünəş işığı, yumurta sarısı, somon, sardina
E vitaminiBadem, günəbaxan tumu, avokado, bitki yağları
K vitaminiYaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, brokoli, kələm
B1 (Tiamin)Taxıllar, qoz, kəpəkli çörək, ət
B2 (Riboflavin)Süd məhsulları, yumurta, yaşıl tərəvəzlər
B3 (Niasin)Toyuq, balıq, paxlalılar, yer fındığı
B5 (Pantotenik turşu)Ət, yumurta, avokado, kəpək
B6 (Piridoksin)Banən, balıq, kartof, ispanaq
B7 (Biotin)Yumurtanın sarısı, qoz, şokolad, qaraciyər
B9 (Folat)Yaşıl tərəvəzlər, paxlalılar, narıncı meyvələr
B12 (Kobalamin)Ət, balıq, yumurta, süd məhsulları
C vitaminiSitrus meyvələri, pomidor, qırmızı bibər, kivi
Vitamin çatışmazlığının simptomları
A vitamini çatışmazlığı:
Görmə problemləri (gecə korluğu).
Quru dəri və zəif immunitet.
D vitamini çatışmazlığı:
Raxit (uşaqlarda).
Sümük zəifliyi (böyüklərdə osteomalasiya).
E vitamini çatışmazlığı:
Sinir sistemi problemləri.
İmmunitet zəifliyi.
K vitamini çatışmazlığı:
Qanaxmaların uzun müddət dayanması.
B1 (Tiamin) çatışmazlığı:
Yorğunluq, əsəbilik, sinir zədələnməsi.
B12 çatışmazlığı:
Anemiya, sinir zədələnməsi, yaddaş zəifliyi.
C vitamini çatışmazlığı:
Skorbut (diş ətlərinin qanaması, zəifləmiş bağ toxuması).
İmmunitetin zəifləməsi.
Vitaminlərin Həddindən Artıq İstifadəsi
Həddindən artıq vitamin qəbulu (hipervitaminosis) bədənə zərər verə bilər:
A vitamini:
Baş ağrısı, başgicəllənmə, qaraciyər zədələnməsi.
D vitamini:
Kalsiumun yüksək səviyyədə artması (hiperkalsemiya), böyrək daşları.
E vitamini:
Qanın laxtalanmasının zəifləməsi.
K vitamini:
Qan laxtalanması pozğunluğu riskini artırır.
Vitaminlərdən Sağlam İstifadə Tövsiyələri
Təbii Mənbələrə Üstünlük Verin:
Vitaminləri təbii qidalardan almağa çalışın.
Dengeli Qidalanma:
Hər qida qrupunu menyunuza daxil edin.
Vitamin əlavələrini həkim nəzarəti ilə istifadə edin:
Əlavələr yalnız vitamin çatışmazlığı diaqnozu qoyulduqda istifadə olunmalıdır.
Günəş işığından faydalanın:
D vitamini səviyyəsini artırmaq üçün müntəzəm günəş vannaları qəbul edin.
Nəticə
Vitaminlər bədənimizin sağlamlığı üçün vacibdir, lakin onları düzgün miqdarda qəbul etmək əsasdır. Çatışmazlıq və ya artıq istehlak müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Balanslı qidalanma ilə bədənimizin ehtiyaclarını qarşılayaraq sağlam və enerjili həyat sürmək mümkündür.
