Nəticələr: Cəmi 253 xəstədən 151-də (60%) abdominal histerektomiya, 102-də (40%) laparoskopik histerektomiya olub.
edilmişdir. Laparoskopik histerektomiya qrupunda əməliyyat müddəti əhəmiyyətli dərəcədə uzun idi (p =
0.001). Böyük ağırlaşmalar baxımından laparoskopik cərrahiyyə
histerektomiya və abdominal histerektomiya arasındakı fərq
aşkar edilməmişdir (p = 0,560). Əməliyyatdan sonra hemoglobin azalması TAH qrupunda daha çox olmuşdur (p = 0,031). Xəstəxanada
Laparoskopik histerektomiya qrupunda qalma müddəti əhəmiyyətli deyildi.
daha qısa idi (p = 0,004). Laparoskopik histerektomiyada laparotomiyaya çevrilmə nisbəti 12% olduğu müəyyən edilmişdir.
Nəticə: Laparoskopik histerektomiya abdominal histerektomiya ilə müqayisədə daha qısa sağalma müddəti və əməliyyatdan sonra daha az ağırlaşmalara malikdir.
Narahatlıq, daha yaxşı kosmetik nəticələr kimi bir çox üstünlükləri var. Hər iki yanaşmanın əsas fəsadları
Dərəcə oxşardır. Vaginal histerektomiya uyğun deyil
xəstələrdə abdominal yanaşma ilə müqayisədə laparoskopik yanaşma
üstünlük verilməlidir.
Laparoskopik histerektomiya daha qısa xəstəxanaya yerləşdirmə, daha az intraoperativ qan itkisi, daha az postoperativ ağrı, daha sürətli sağalma və aşağı infeksiya nisbətlərini təklif edir, lakin onun tətbiqi nisbətləri hələ də abdominal histerektomiyadan xeyli aşağıdır.
ABŞ-da 2010-cu ildə histerektomiyaların 54,2%-i abdominal yolla, yalnız 8,6%-i isə laparoskopik yolla aparılmışdır [2]. Bizim ölkədə də vəziyyət fərqli deyil. Hətta laparoskopik cərrahiyyə üzrə aparıcı mərkəzlərimizdə abdominal histerektomiya nisbətləri laproskopik histerektomiyadan xeyli yüksəkdir [3]. Bu, laparoskopik yanaşmada əsas ağırlaşmaların, xüsusən də sidik yollarının daha yüksək nisbəti və laparoskopik histerektomiyanın daha uzun öyrənmə əyrisi ilə izah edilə bilər. Xoşxassəli əlamətlərdə histerektomiya üçün ən uyğun cərrahi yanaşmanı qiymətləndirən 2015-ci il Cochrane araşdırmasının nəticələrinə görə, vaginal histerektomiya abdominal və laparoskopik yanaşmalardan üstündür və ilk seçim olmalıdır.
Vaginal histerektomiyanın uyğun olmadığı xəstələrdə abdominal histerektomiyadan qaçmaq üçün laparoskopik yanaşma tövsiyə oluna bilər, lakin laparoskopik histerektomiyanın daha çox sidik yollarının ağırlaşmaları ilə əlaqəli olduğunu qeyd etmək lazımdır [4]. Meta-analizlərin əksinə olaraq, laparoskopik histerektomiyanın təcrübəli əllərdə əsas ağırlaşmaların sürətini artırmadığını bildirən böyük silsiləli tədqiqatlar da mövcuddur [5, 6]. Bu yazıda klinikamızda xoşxassəli əlamətlərlə həyata keçirilən 253 total abdominal və laparoskopik histerektomiya hadisəsini təqdim edirik. Bu işin məqsədi abdominal və laparoskopik histerektomiyada komplikasiya nisbətlərini qiymətləndirməkdir. MATERİALLAR və ÜSULLAR: 2011-ci ilin yanvar-dekabr 2013-cü il tarixləri arasında Bakırköy Dr Sadi Konuk Təhsil və Araşdırma Xəstəxanası Qadın Xəstəlikləri və Doğum Klinikasında histerektomiya əməliyyatı keçirmiş 437 xəstə retrospektiv olaraq nəzərdən keçirilmişdir. Bədxassəli şiş səbəbiylə histerektomiya edilən 112 xəstə, doğuşdan sonrakı qanaxmaya görə qeysəriyyə əməliyyatı edilən 2 xəstə, supraservikal və laparoskopik yardımlı vaginal histerektomiya əməliyyatı keçirən 47 xəstə və qeydləri tam olmayan 23 xəstə tədqiqatdan xaric edilmişdir. Bütün xəstələrin orijinal sənədləri, anesteziya qeydləri və əməliyyat qeydləri təhlil edilib. Yaş, çəki, boy, paritet, menopauza vəziyyəti, qeysəriyyə əməliyyatı və digər qarın cərrahiyyəsi tarixi, histerektomiya göstərişi qeydə alınıb.
İlkin nəticələr əməliyyat vaxtı, əsas ağırlaşma dərəcəsi, əməliyyatdan sonra hemoglobinin düşməsi və xəstəxanada qalma müddəti kimi müəyyən edilmişdir. Əməliyyat zamanı təxmin edilən qan itkisini göstərmək üçün heç bir obyektiv ölçmə aparılmadı. Buna görə qanaxma şəklini qiymətləndirmək üçün əməliyyatdan sonra hemoglobinin azalması nəzərə alındı. Əməliyyat vaxtı ilk dərinin kəsilməsi ilə kəsiyin tam bağlanması arasındakı vaxt kimi müəyyən edilmişdir. Hemoqlobin dəyərləri üçün ölçmələr əməliyyatdan 12 saat əvvəl və 24 saat sonra qeyd edildi. Əməliyyat tarixindən evə buraxılma tarixinə qədər olan müddət xəstəxanada qalma müddəti hesab olunurdu. Əməliyyatdan 1 saat əvvəl bütün xəstələrə 1 q sefazolin venadaxili yeridilib və əməliyyatdan sonrakı 12-ci saatda eyni doza təkrarlanıb. Tromboembolizmin profilaktikası üçün əməliyyatdan 8 saat əvvəl enoksaparin 0,4 ml SC yeridilmiş və xəstəxanaya yerləşdirmə müddətində 24 saat fasilələrlə davam etdirilmişdir.
Statistik təhlillər NCSS (Number Cruncher Statistical System) 2007 Statistika Proqramı (Utah, ABŞ) paket proqramı ilə aparılmışdır. Məlumatların qiymətləndirilməsində təsviri statistik üsullarla (orta, standart sapma) əlavə olaraq, qoşalaşmış qrupların müqayisəsində müstəqil t-testi, əməliyyatdan əvvəl və əməliyyatdan sonrakı dəyişənlərin qiymətləndirilməsində qoşalaşmış t-testi, Mann- Normal paylanma göstərməyən parametrlərdə Whitney U testi, xi-kvadrat və lazım olduqda keyfiyyət məlumatlarının müqayisəsində Fisher reallıq testi hər yerdə istifadə edilmişdir. Əhəmiyyətlilik p <0.01 və p <0.05 səviyyələrində qiymətləndirildi. Histerektomiya Proseduru: Klinikamızda bütün xəstələrə aşağıda göstərildiyi kimi total laparoskopik histerektomiya və total abdominal histerektomiya üsulları tətbiq edilir. TLH proseduru: Qarın göbək ortasından qapalı texnika ilə və 90 dərəcə bucaq altında daxil edilir və pnevmoperitoneum yaradıldıqdan sonra 10 mm port (10 mm trochar; Ethicon Endo-Surgery, Cincinnati, OH, ABŞ) kamera üçün göbəkdən daxil edilir. İkisi anterior superior iliac onurğasının 2 sm medial və biri suprapubik olan üç ədəd 5 mm-lik port (Ethicon Endo-Curgery) birbaşa görmə altında daxil edilir. Uterus manipulyasiyası üçün Clermont-Ferrand uşaqlıq manipulyatoru (Karl Storz, Tuttlingen, Almaniya) yerləşdirilir. Əməliyyat ligamentum rotundumların 5 mm-lik harmonik neştər (Ethicon Endo-Cərrahiyyə) ilə yandırılaraq kəsilməsi ilə başlayır. Sidik cövhəri ligamentum latumda pəncərə açılaraq çıxarıldıqdan və ya sidik axarları yalnız peritonun xaricindən çıxarıldıqdan sonra -- ZEYNEP KAMİL MEDICAL BULLETIN 2016;47:3; - HƏCMİ: 47 İL: 2016 MƏSƏL: 3 müşahidə edilir və infundibulopelvik ligament və ya uşaqlıq-yumurtalıq bağı EnSeal (Ethicon Endo-Curgery) ilə laxtalanır və kəsilir.
Geniş bağın arxa yarpağı uterosakral bağa doğru parçalanır. Uşaqlıq yolunun qarşısında periton harmonik neştər və ya bipolyar koter və qayçı ilə açılır və sidik kisəsi uşaqlıq boynunun ön hissəsindən vajinaya doğru çıxarılır. Uşaqlıq damarları EnSeal ilə laxtalandıqdan və kəsildikdən sonra nümunə harmonik neştər ilə kəsilərək servikovaginal birləşmədən çıxarılır. Vaginal manjet V-loc™ (Covidien, Dublin, İrlandiya) tikişi ilə laparoskopik şəkildə bağlanır.
TAH proseduru: Əməliyyat uşaqlığın ölçüsündən asılı olaraq simfizin üstündəki eninə və ya median kəsikdən qarın boşluğuna daxil edilməklə başlanır. Qarın boşluğu tədqiq edildikdən sonra ligamentum rotundums kəsilir və bağlanır. Peritoneum infundibulopelvik ligamentə doğru açıldıqdan sonra ikitərəfli ureterlər ya peritonun xaricindən, ya da retroperitoneal sahəyə daxil olaraq müəyyən edilir. Eynilə, ligamentum latumda bir pəncərə açılır və ureterlər çıxarılır. Uteroovarian və ya infundibulopelvik bağlar kəsilir və bağlanır. Sidik kisəsi uşaqlığın ön hissəsindən çıxarıldıqdan sonra uşaqlıq damarları kəsilir və bağlanır. Nümunə vajinaya öndən və ya yandan daxil edilərək çıxarıldıqdan sonra vaginal manjet 1 ölçülü sorulan tikişlə davamlı olaraq bağlanır. NƏTİCƏLƏR: Tədqiqata 151 TAH və 102 TLH olan cəmi 253 xəstə daxil edilmişdir.
Xəstələrin orta yaşı 49 ± 7 (34-89), orta bədən kütləsi indeksi isə 30 ± 4 (21-49) olmuşdur. Qruplar arasında paritet, əməliyyatdan əvvəl hemoglobin dəyəri, əvvəlki keysəriyyə əməliyyatı və qarın cərrahiyyəsi tarixi baxımından fərq yox idi. TLH qrupunda (32 ± 6) orta bədən kütləsi indeksi TAH qrupundan (29 ± 3) daha yüksək idi (p <0,001). Orta yaş və postmenopozal xəstələrin nisbəti də TLH qrupunda əhəmiyyətli dərəcədə yüksək idi (p <0.001) (Cədvəl 1). TAH n=151 TLH n=102 p Yaş (y) 47 ± 4 52 ± 9 <0,001** BMI (kq/m2) 29 ± 3,2 32 ± 6,1 <0,001** Menopoz vəziyyəti 35 (23,2%) 64 (62,7%) ) ) <0,001** Paritet 3 ± 1,2 2,9 ± 1,9 0,964 C/S 15 (9,9%) 9 (8,8%) 0,768 Qarın boşluğunda cərrahiyyə anamnezi 15 (9,9%) 17 (16,7%) 0,114 Hər iki qrupda ən çox görülən göstərici histerektomiya keçirən xəstələrdə leiomioma (65%) idi.
Bununla belə, TAH qrupunda (82%) leyomioma nisbəti TLH qrupuna (40%) nisbətən daha yüksək olduğu halda, TLH qrupunda endometrial hiperplaziya, endometrial polip, servikal displaziya və adneksal kütlə göstəriciləri daha çox olmuşdur (Cədvəl 2). . TAH N=151 TLH N=102 Ümumi N=253 p Leiomioma 123 (81.5%) 41 (40.2%) 164 (64.8%) < 0.001** Anormal uşaqlıq qanaxması 17 (11.3%) 15 (14.7%) 32 (12.6%) ) ) 0,420 Endometriumun hiperplaziyası 5 (3,3%) 25 (24,5%) 30 (11,9%) < 0,001** Endometrial polip 4 (3,9%) 4 (1,6%) 0,025* Servikal displaziya 5 (4,9%) 5 (2) 0,01 ** Xroniki çanaq ağrısı 2 (1,3%) 3 (2,9%) 5 (2%) 0,651 Adneks kütləsi 6 (5,9%) 6 (2,4%) 0,004** Uşaqlığın prolapsası 4 (2,6%) 1 (1%) 5 (2%) 0,417 Tuboovarian absesi 2 (2%) 2 (0,8%) 0,162 TAH qrupunda (118 dəq, diapazon 60-240) orta əməliyyat müddəti TLH qrupundan (131 dəq, diapazon 75-235) daha qısa olmuşdur. ) (p = 0,001 ). Əməliyyatdan sonrakı ilk gündə hemoglobin dəyərində azalma TAH qrupunda daha yüksək olmuşdur (p = 0,031). Bununla belə, transfüzyona ehtiyacı olan xəstələrin sayı baxımından TAH (22 xəstə) və TLH (9 xəstə) qrupları arasında fərq yox idi (p = 0,171). TLH (p = 0.004) keçirən xəstələrdə xəstəxanada qalma müddəti əhəmiyyətli dərəcədə qısalmışdır (Cədvəl 3). TAH TLH p Əməliyyat müddəti (dəq) 118 ± 25 131 ± 31 < 0,001** Xəstəxanaya yerləşdirmə vaxtı (gün) 2,9 ± 1,2 2,5 ± 1,3 0,004** Əməliyyatdan əvvəl hb (q/dL) 10,8 ± 1,5 0,015 q (əməliyyatdan sonra) /dL) 9.6 ± 1.4 10.2 ± 1.5 0.002** Əməliyyatdan sonra hb azalması (%) 9.8 ± 8 7.4 ± 9.6 0.031* Uşaqlıq yolunun çəkisi (g) 409± 360 200 ± 114 (T 0.001-dən aşağı olan xəstələrdə** n = 9), TLH keçirənlərin 8% (n = 8) böyük fəsadlar yaşadı (p = 0.560). TLH qrupundakı 8 əsas ağırlaşmadan 5-i tədqiqatımızın birinci ilinə aid idi.
Bağırsaq zədələri 6 xəstədə, üçü TAH qrupunda, üçü isə TLH qrupunda baş verib. TLH qrupunda bir bağırsaq zədəsi qarın boşluğundan Palmer nöqtəsindən daxil olarkən baş vermişdir.Mini Cədvəl 1: TLH və TAH hallarının demoqrafik xüsusiyyətləri. * p < 0.05, ** p < 0.01 Cədvəl 2: TLH və TAH hallarında göstərişlər. * p < 0.05, ** p < 0.01 Cədvəl 3: TAH və TLH hallarda əməliyyat və əməliyyatdan sonrakı tapıntılar. * p < 0.05, ** p < 0.01 -- ZEYNEP KAMİL TİBB BÜLTENİ 2016;47:3; - HƏCMİ: 47 İL: 2016 MƏSƏLƏ: 3 Bağırsaq seqmenti laparotomiya ilə çıxarılaraq təmir edilib və əməliyyat laparoskopik yolla davam etdirilib. Digər 2 bağırsaq zədəsindən 1-i laparoskopik yolla düzəldildiyi halda, koterin zədələnməsi səbəbindən meydana gəldiyi düşünülən digər bağırsaq zədəsi əməliyyat zamanı aşkar edilməmiş və bu xəstəyə əməliyyatdan 4 gün sonra sigmoid perforasiyaya görə laparotomiya edilmişdir. TAH qrupunda 3 yara infeksiyası və 1 yara dehissensi olduğu halda, TLH qrupunda yara fəsadları müşahidə edilməmişdir. Bununla belə, TLH edilən xəstələrdə 2 vaginal manşet dehissensiya və 2 vaginal manşet qanaxması olmuşdur.
Vaginal manjet ayrılması olan iki xəstənin erkən cinsi əlaqə tarixi var idi. Onlardan biri yenidən tikişlə bağlanarkən, kiçik ayrılığı olan digəri 10 gün ərzində öz-özünə bağlandı. Hər iki qrupda ümumi uroloji fəsadların nisbəti 3% təşkil etmişdir. Onlardan 6-sı sidik kisəsi zədəsi (4-ü TAH, 2-si TLH qrupunda), 2-si vezikovaginal fistula (1-i TAH-da, 1-i TLH qrupunda). Bu 6 halda sıx bitişmələr olub. Sidik kisəsi zədələri əməliyyat zamanı bərpa edildi və zədənin dərəcəsindən asılı olaraq 8-10 gün müddətində Foley kateteri daxil edilərək nəzarət edildi. Bu xəstələr fəsadsız sağalarkən, iki vezikovaginal fistula 2 aylıq kateterizasiyadan sonra öz-özünə bağlandı. Hər iki qrupda ureter zədəsi yox idi. Ümumi ağırlaşma dərəcələri də qruplar arasında fərqli deyildi (p = 0.610) (Cədvəl 4). TAH n = 151 TLH n = 102 p Əsas ağırlaşmalar Sidik kisəsi zədəsi 4 2 1.0 Vezikovaginal fistula 1 1 1.0 Bağırsaq zədəsi 3 3 0.688 Kəsik dehissensiya 1 1.0 Vaginal manjetin açılması 2 0.175 Vaginal infeksiyalar və ya vaginal infeksiyalar. ing 2 0,162 Ümumi ağırlaşmalar 12 10 0,610 TLH əməliyyatı edilən xəstələrin 12%-nin (12 xəstə) laparotomiyaya çevrildiyi müşahidə edilmişdir.
Morbid dərəcədə piylənmə olan bu xəstələrin 4-də pnevmoperitoneum və Trendelenburq mövqeyindən sonra tənəffüs problemləri yaranıb və anesteziya tövsiyəsi ilə laparotomiya aparılıb. Qalan 8 xəstədən 4-də sıx bitişmələr, 3-də aşağı leyomyoma səbəbiylə zəif görmə, 1-də isə idarəolunmaz qanaxma səbəbindən laparotomiya konvertasiya edilib. MÜZAKİRƏ Tədqiqatımızın nəticələri göstərir ki, total laparoskopik histerektomiya ümumi abdominal histerektomiyaya oxşar komplikasiya nisbəti ilə təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilə bilən cərrahi əməliyyatdır. Laparoskopik histerektomiyada əsas narahatlıq bəzi tədqiqatlarda bildirilmiş sidik yollarının ağırlaşmalarının artmasıdır [7, 8]. Bunların arasında, iki çoxmərkəzli, paralel randomizə edilmiş tədqiqatı əhatə edən eVALuate tədqiqatı, laparoskopik histerektomiyanın abdominal histerektomiya ilə müqayisədə daha böyük ağırlaşmalar və daha uzun əməliyyat müddəti ilə əlaqəli olduğunu bildirdi [7]. Bu işdə ən əhəmiyyətli fəsad fərqləri böyük qanaxma və sidik yollarının zədələnməsi idi. Digər tərəfdən histerektomiyanın laparoskopik üsulla aparılması əməliyyatdan sonrakı ağrıları daha az, xəstəxanada qalma müddətini, daha sürətli sağalma və qısa müddətdə həyat keyfiyyətinin göstəricilərində sürətli yaxşılaşma təmin etdi. Bununla belə, eVAluate tədqiqatına laparoskopik histerektomiyada müxtəlif təcrübəyə malik 43 ginekoloq daxil edilib ki, bu da yüksək fəsadlara səbəb ola bilər və təhlil zamanı cərrah təcrübəsini nəzərə almadığı üçün tənqid edilib.
Eynilə, Aarts və başqaları, 2140 qadını əhatə edən 13 randomizə edilmiş nəzarətli sınaqları qiymətləndirən Cochrane icmalında belə nəticəyə gəldilər ki, laparoskopik histerektomiya qrupunda normal fəaliyyətə daha sürətli qayıtma olsa da, daha çox sidik yolları zədələri var (OR 2.4, 95% CI). 1.2-4.8) [4]. Bununla belə, bu araşdırmada aparılan tədqiqatlar aşağı keyfiyyətli sübutlar ehtiva edir. Laparoskopik histerektomiyada komplikasiya dərəcəsinin abdominal yanaşmadan heç bir fərqi olmadığını bildirən tədqiqatlar da var. Donnez və başqaları laparoskopik histerektomiyanı abdominal və vaginal yanaşmalarla müqayisə edən tədqiqatlarında belə nəticəyə gəliblər ki, təcrübəli əllərdə laparoskopik yanaşma əsas ağırlaşmaların artması ilə əlaqəli deyil [6]. Bu araşdırmada bütün laparoskopik histerektomiyalar ildə orta hesabla 200 laparoskopik histerektomiya həyata keçirən təcrübəli bir qrup tərəfindən həyata keçirilmiş və əsas komplikasiya nisbətinin 0,51% olduğu müəyyən edilmişdir. Eynilə, Karaman və başqaları 1120 laparoskopik yardımlı vaginal histerektomiyada və laparoskopik histerektomiyada 1% əsas ağırlaşmalar bildirmiş, sidik sistemi ilə bağlı heç bir komplikasiya bildirilməmişdir [5]. Tədqiqatımızda laparoskopik histerektomiya qrupunda əsas ağırlaşma nisbətimiz 8% təşkil etmişdir. Bu nisbət Donnez və digərlərinin və Karaman və digərlərinin bildirdiyindən xeyli yüksək olsa da, ümumiyyətlə ədəbiyyatda olan digər tədqiqatlarla uyğun gəlir [7, 10-12]. Cədvəl 4: TAH və TLH hallarında əsas və kiçik ağırlaşmalar. -- ZEYNEP KAMİL MEDICAL BULLETIN 2016;47:3; - HƏCMİ: 47 İL: 2016 MƏSƏL: 3 Laparoskopik histerektomiya əməliyyatı keçirmiş xəstələrdə uroloji fəsadlaşma nisbətimiz (3%) digər tədqiqatlarla müqayisə oluna bilər [11, 13-15] və abdominal histerektomiya edilən xəstələrdən fərqlənmir.
Bundan əlavə, əsas ağırlaşma dərəcələrimiz iki qrupda oxşar idi. Tədqiqat qrupumuzda abdominal histerektomiyadan sonra yalnız 4 obez xəstədə yara fəsadları müşahidə edilmişdir. Abdominal histerektomiya əməliyyatı edilən 3 (1,9%) xəstədə yara yerində sellülit inkişaf etdiyi halda, 1 xəstə əməliyyatdan sonrakı 4-cü gündə dehissensiyaya görə təkrar əməliyyat olunub. Təxminən 14.000 histerektomiya edilmiş qadını əhatə edən histerektomiyadan sonra yara infeksiyası ilə əlaqədar bir Amerika araşdırmasında, əməliyyatdan sonrakı sellülit nisbətinin 1,6% olduğu bildirildi.
Bu araşdırmada, yara komplikasiyaları üçün ən əhəmiyyətli risk faktorlarının, tədqiqatımıza uyğun olaraq yüksək bədən kütləsi indeksi və diabet olduğu bildirildi. Histerektomiyadan sonra vaginal manşetin dehissensiya dərəcəsi 0,3% ilə 3,1% arasında dəyişir və abdominal və vaginal histerektomiya ilə müqayisədə laparoskopik histerektomiyadan sonra daha çox rast gəlinir [17-19]. Tədqiqatımızda laparoskopik histerektomiya qrupunda əvvəlki tədqiqatlara uyğun olaraq yalnız 2 (2%) xəstədə vaginal manşet dehissensi müşahidə edilmişdir. Ədəbiyyatda laparotomiyaya keçid nisbətləri 0% ilə 19% (orta hesabla 3,5%) arasında dəyişir [20]. Hollandiyada aparılan bir araşdırmada 1 il ərzində 79 ginekoloq tərəfindən həyata keçirilən 1534 laparoskopik histerektomiya prospektiv olaraq qiymətləndirilmiş və laparotomiyaya keçid nisbəti 4,6% olmuşdur [20]. Bu araşdırmada konversiya üçün ən əhəmiyyətli səbəblər zəif görmə və hərəkətlilik problemləri (68,6%) və nəzarətsiz qanaxma (14%) olmuşdur.
Tədqiqatımızdakı dönüşüm nisbəti ədəbiyyatın orta göstəricisindən yüksək olan 12% idi. Konversiya üçün ən bariz səbəblər obez xəstələrdə tənəffüs səbəblərindən yaranan anesteziya problemləri və aşağı seqmentdə yerləşən yapışma və leyomiyoma səbəbiylə anatomiyanın pozulması idi. Dəfələrlə bildirilmişdir ki, laparoskopik histerektomiyada əməliyyat müddəti abdominal histerektomiyaya nisbətən daha uzundur [7, 8, 21]. Tədqiqatımızda ədəbiyyata uyğun olaraq laparoskopik histerektomiya qrupunda əməliyyat müddəti daha uzun olmuşdur (131 dəqiqəyə qarşı 118 dəqiqə). Bununla belə, ümumi ədəbiyyat məlumatlarından fərqli olaraq, Karaman və digərləri tək cərrah tərəfindən həyata keçirilən laparoskopik yardımlı vaginal histerektomiya və laparoskopik histerektomiya üçün orta əməliyyat müddətini müvafiq olaraq 52 və 55 dəqiqə bildirmişlər [5]. Bu araşdırmada müəlliflər, öyrənmə əyrisi ilə əlaqəli ilk 100 vəziyyətdə əməliyyat vaxtının əhəmiyyətli dərəcədə azaldığını və 200 hadisədən sonra yayla olduğunu bildirdilər.
Tədqiqatımızda əməliyyat müddətinin uzun olması və laparotomiyaya keçidin yüksək olmasının səbəbi TLH qrupunda olan xəstələrin orta bədən kütlə indeksinin piylənmə həddinin (Orta BKİ 32±6) üzərində olması ola bilər. Bir çox tədqiqatlar, o cümlədən bizimkilər, daha əvvəl piylənmənin daha uzun əməliyyat müddətləri və laparotomiyaya keçid nisbətlərinin artması ilə əlaqəli olduğunu bildirmişdir [20, 22, 23]. Laparoskopik yanaşmanın ən mühüm üstünlüklərindən biri abdominal yanaşma ilə müqayisədə sürətli sağalma və həyat keyfiyyətinin yüksəlməsidir. Ümumilikdə 59 xəstənin (27 laparoskopik histerektomiya, 32 abdominal histerektomiya) orta hesabla 4 il izləndiyi bir araşdırmada abdominal histerektomiya ilə müqayisədə laparoskopik histerektomiya olan xəstələrdə həyat keyfiyyətinin daha yüksək olduğu bildirildi [24].
Johnson və başqaları 27 randomizə edilmiş nəzarət edilən sınaqların meta-analizində laparoskopik histerektomiya olan xəstələrdə abdominal histerektomiya olanlara nisbətən normal fəaliyyətə qayıtmanın 14 gün (95% CI 11,8-15,4) daha qısa olduğunu bildirdilər [8]. Tədqiqatımızda normal fəaliyyətə başlama vaxtı ilə bağlı məlumatımız yox idi. Bununla belə, sürətli sağalmanın göstəricisi ola bilən xəstəxanada qalma müddətinin laparoskopik histerektomiya olan xəstələrdə abdominal histerektomiya olan xəstələrə nisbətən əhəmiyyətli dərəcədə qısa olduğu aşkar edilmişdir. Tədqiqatımızda TAH və TLH qruplarında olan xəstələrimizin heç birində təkrar əməliyyat tələb edən intraperitoneal qanaxma müşahidə edilməmişdir. Lakin əməliyyatdan sonrakı 24-cü saatda hemoglobinin azalmasının TAH qrupunda əhəmiyyətli dərəcədə yüksək olduğu aşkar edilmişdir.
Tədqiqatımızın ən mühüm məhdudiyyətləri onun retrospektiv təbiəti və kiçik tədqiqat populyasiyasıdır. Bundan əlavə, hər bir parametrə təsir edə biləcək cərrahi təcrübənin təsiri bizim araşdırmamızda müəyyən edilməmişdir. Xəstəxanamız tədris xəstəxanası olduğu üçün bütün əməliyyatlar təcrübəli mütəxəssis və assistent tərəfindən həyata keçirilib. Daha az və ya daha təcrübəli komanda ilə nəticələr fərqli ola bilərdi. Bu mövzuda gələcək tədqiqatlarda cərrahiyyə qrupunun təcrübəsi nəzərə alınmalıdır. Laparoskopik histerektomiyanın abdominal histerektomiyaya nisbətən bir çox üstünlükləri olduğunu düşünürük.
Təcrübəli əllərdə laparoskopik histerektomiya təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilə bilər və xəstələrin əksəriyyəti üçün ən uyğun üsuldur. Tədqiqatımızın nəticələri laparoskopik histerektomiyada ağırlaşmaların abdominal histerektomiya ilə müqayisədə artmadığını təsdiqləyir. Əməliyyat müddəti daha uzun olsa da, laparoskopik histerektomiya daha az qan itkisi və daha sürətli sağalma ilə əlaqələndirilir. Nəticədə, vaginal histerektomiyanın uyğun olmadığı xəstələrdə ilk seçim olaraq laparoskopik yanaşma nəzərə alınmalıdır. -- ZEYNEP KAMİL MEDICAL BULLETIN 2016;47:3; - HƏCMİ: 47 İL: 2016 SAYI: 3 ƏDƏBİYYAT 1. Osler M, Daugbjerg S, Frederiksen BL, Ottesen B: Bədən kütləsi və xoşxassəli göstəricilərdə histerektomiyadan sonra ağırlaşma riski. Hum Reprod 2011;26:1512–1518. 2. Wright JD, Herzog TJ, Tsui J, Ananth CV, Lewin SN, Lu YS, Neugut AI, Hershman DL: Amerika Birləşmiş Ştatlarında stasionar histerektomiyanın icrasında ümummilli tendensiyalar. Obstet Gynecol 2013;122:233–41. 3. Ercan Yılmaz, Çağatay Taşkıran, Bülent Tıraş, Haldun Güner, Onur Karabacak. Klinikamızın 6 illik histerektomiya təcrübəsi.
Turk J Obstet Gynecol 2008;5 (3):195-201. 4. Aarts JW, Nieboer TE, Johnson N, Tavender E, Garry R, Mol BW et al. Xoşxassəli ginekoloji xəstəlik üçün histerektomiyaya cərrahi yanaşma. Cochrane Database System Rev 2015;12:8: CD003677. 5. Karaman Y, Bingöl B, Günenç Z. Laparoskopik histerektomiyada ağırlaşmaların qarşısının alınması: tək cərrah tərəfindən həyata keçirilən 1120 hadisə ilə təcrübə. J Minimum İnvaziv Gynecol 2007;14:78-84. 6. Donnez O, Jadoul P, Squifflet J. 1990-cı ildən 2006-cı ilə qədər xoşxassəli xəstəlik üçün 3190 laparoskopik histerektomiya seriyası: vaginal və abdominal prosedurlarla müqayisədə fəsadların qiymətləndirilməsi. BJOG 2009;116:492- 500. 7. Gary R,Fountain J, Mason S, Hawe J, Napp V, Abbot J et al. eVALuate tədqiqatı: iki paralel randomizə edilmiş sınaq, biri laparoskopik ilə abdominal histerektomiya, laparoskopik ilə vaginal histerektomiya müqayisəsi. BMJ 2004;17:328:129. 8. Johnson N, Barlow D, Lethaby A, Tavender E, Curr L, Garry R. Histerektomiya üsulları: randomizə edilmiş nəzarət edilən sınaqların sistematik nəzərdən keçirilməsi və meta-analizi.
Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2009;144:3-7. 22. Guraslan H, Şentürk MB Dogan K, Guraslan B, Babaoglu B, Yasar L. Total laparscopic histerectomy in obez və morbidly obez qadınlarda. Gynecol Obstet Invest 2015;79:184-8. 23. Martinek IE, Haldar K, Tozzi R. Obez qadınlarda ginekoloji xərçənglər üçün laparoskopik cərrahiyyə. Maturitas 2010;65:320-4. 24. Nieboer TE, Hendriks JC, Bongers MY, Vierhout ME, Kluivers KB. Laparoskopik və abdominal histerektomiyadan sonra həyat keyfiyyəti: randomizə edilmiş nəzarətli sınaq. Obstet Gynecol 2012;119:85-91.
