Yanıq növləri və mərtəbələri
1. Səthi yanıq (1-ci dərəcə):
Yalnız dərinin xarici təbəqəsini (epidermis) təsir edir.
Əlamətlər:
Qızartı, ağrı, yüngül şişkinlik.
Dəri qabarmır (qaysaq olmur).
Məsələn: Günəş yanıqları.
2. Qismən dərin yanıq (2-ci dərəcə):
Epidermis və dermis (dərialtı təbəqə) təsirlənir.
Əlamətlər:
Şiddətli ağrı, qabarcıqlar, qızartı və şişkinlik.
Dəri yaş və nəm görünə bilər.
3. Dərin yanıq (3-cü dərəcə):
Epidermis, dermis və bəzən daha dərin toxumaları (əzələlər, sinirlər) təsir edir.
Əlamətlər:
Ağrı hissi olmaya bilər (sinir zədələnməsi səbəbilə).
Dəri ağ, kömürlənmiş və ya sərt görünür.
4. Tam qalınlıqda yanıq (4-cü dərəcə):
Ən ağır yanıqdır, dərinin, əzələlərin və hətta sümüklərin zədələnməsi ilə nəticələnir.
Təcili tibbi müdaxilə tələb edir.
Yanıq zamanı ilk yardım
1. Yanığı soyutma:
Yanığın şiddətindən asılı olmayaraq dərhal təsirlənmiş sahəni təmiz, ilıq su ilə 10-20 dəqiqə soyudun.
Soyuq su və ya buzdan istifadə etməyin, çünki bu dəridə əlavə zədəyə səbəb ola bilər.
2. Yanığın təmizlənməsi:
Zərifcə sabunlu su ilə yuyun.
Yanıq sahəsindəki zibil və ya çirkləri təmizləyin.
3. Paltar və aksesuarları çıxarın:
Yanmış sahəni əhatə edən isti və ya zədələnmiş paltarları çıxarın.
Dəriyə yapışmış parçanı zorla çıxarmayın.
4. Quru örtük tətbiq edin:
Yanıq üzərinə steril, yapışmayan bir sarğı qoyun.
İnfeksiyanın qarşısını almaq üçün təmiz parça istifadə edin.
5. Ağrıkəsici istifadə edin:
İbuprofen və ya parasetamol kimi dərmanlar ağrını azaltmağa kömək edə bilər.
Yanıq müalicəsi üçün evdə tətbiq edilə bilən üsullar
Səthi yanıq (1-ci və yüngül 2-ci dərəcə) üçün:
Aloe vera:
Təbii bir nəmləndirici və antiiltihab xüsusiyyətlərinə malikdir.
Dərini rahatlaşdırır və sağalma prosesini sürətləndirir.
Bal:
Antibakterial və nəmləndirici təsir göstərir.
Yanıq üzərinə nazik bir qat sürtülə bilər.
Soya yağı və ya zeytun yağı:
Dərini nəmləndirmək və quru dərini qorumaq üçün istifadə edilə bilər.
Təbii nəmləndiricilər:
Dəridə quruluğun qarşısını almaq üçün losyonlar və nəmləndirici kremlər.
Yanıq zamanı nələr edilməməlidir?
Yağ və ya kərə yağı sürtməyin:
İnfeksiyaya səbəb ola bilər.
Qabarcıqları partlatmayın:
Bu infeksiya riskini artırır.
Buz tətbiq etməyin:
Soyuq şok səbəbiylə dəridə əlavə zədələnmələrə yol aça bilər.
Tibbi müdaxilə tələb edən hallar
Ciddi yanıq halları:
3-cü və ya 4-cü dərəcə yanıq.
Üz, göz, əllər, ayaqlar, genital bölgə və ya böyük bir sahəni təsir edən yanıqlar.
Yanıq sahəsində infeksiya əlamətləri:
Qızartı, şişlik, irin axıntısı, hərarət.
Ağır ağrı və ya sağalmayan yanıqlar:
Uzun müddətli narahatlıq və ya sağalmayan yara.
Ciddi yanıqların müalicəsi
Xəstəxanada tətbiq olunan prosedurlar:
Dərman müalicəsi:
Antibiotiklər (infeksiyanın qarşısını almaq üçün).
Ağrıkəsicilər və antiiltihab dərmanlar.
Dərinin dəyişdirilməsi:
Yanıq sahəsinə dəridən yeni hissələr (dəri transplantasiyası) tətbiq edilə bilər.
Fizioterapiya:
Ağır yanıqlardan sonra hərəkət qabiliyyətini bərpa etmək üçün.
İzlərin idarə edilməsi:
Lazer müalicəsi, silikon əsaslı sarğılar və ya təbii yağlar istifadə edilə bilər.
Yanıqdan qorunmaq üçün tövsiyələr
Mətbəxdə ehtiyatlı olun:
İsti qazan və ya qaynar mayelərlə təmasdan çəkinin.
Təhlükəsizlik avadanlığı:
Elektrik cihazlarının təhlükəsiz işlədiyinə əmin olun.
Günəşdən qorunma:
Günəş yanıqlarının qarşısını almaq üçün günəş kremi istifadə edin.
Uşaqlardan uzaq saxlayın:
Kibrit və yanan maddələri uşaqlardan uzaq saxlayın.
Yanıqların düzgün müalicəsi uzunmüddətli sağalma prosesində çox vacibdir. Ciddi yanıqlarda dərhal tibbi yardım alınmalıdır. Daha yüngül yanıqlar evdə idarə edilə bilər, lakin diqqətlə baxılmalıdır.
