🔹 1. Kolon (qalın bağırsaq)
Kolon incə bağırsaqdan gələn maye halındakı qida qalıqlarını su və elektrolitləri soraraq bərk nəcisə çevirir. 4 əsas hissəyə ayrılır:
▫️ Çıxan kolon (Colon ascendens)
Qarının sağ tərəfində yerləşir.
Sorulma burada başlayır.
▫️ Üfüqi kolon (Colon transversum)
Qarının üst hissəsindən keçərək sağdan sola uzanır.
Qida qalıqları bakteriyalar tərəfindən qismən parçalanır.
▫️ Enən kolon (Colon descendens)
Qarının sol tərəfində yerləşir.
Qida qalığı daha da bərkiyir.
▫️ S-şəkilli kolon (Colon sigmoideum)
Əyri formada olub düz bağırsağa keçir.
Nəcis burada toplanır və düz bağırsağa ötürülür.
🔹 2. Düz bağırsaq (rektum və anal kanal)
▫️ Rektum
Təxminən 12–15 sm uzunluğundadır.
Nəcisin müvəqqəti toplanma yeridir.
Daxili sfinkterlər vasitəsilə nəcis saxlana bilir.
▫️ Anal kanal
Anusun son hissəsidir.
Xarici sfinkterlər vasitəsilə nəcis iradəli şəkildə çıxarılır.
🔸 Yoğun bağırsağın əsas funksiyaları
Su və duzların sorulması
– İncə bağırsaqdan gələn maye tərkibli qida qalıqları burada bərkləşir.
Vitamin istehsalı
– Buradakı bakteriyalar K vitamini və B qrup vitaminlərini sintez edə bilər.
Bakterial flora
– Bağırsaq mikrobiotası həzmə, immunitetə və sağlamlığa təsir edir.
Nəcis formalaşdırma və xaric etmə
🔸 Yoğun bağırsaq xəstəlikləri
Qəbizlik – nəcis bərkiyir və keçməsi çətinləşir.
İshal (diarreya) – su sorulması azaldıqda yaranır.
İltihabi bağırsaq xəstəlikləri:
Ülserativ kolit
Kron xəstəliyi
Divertikulit – bağırsaq divarında cibciklərin (divertikulların) iltihabı.
Hemoroid – anal venlərin şişməsi və genişlənməsi.
Yoğun bağırsaq xərçəngi – kolon və rektumda inkişaf edən bədxassəli törəmədir.
İrritabl bağırsaq sindromu (İBS) – funksional pozuntu, amma iltihab və ya struktur dəyişiklik olmur.
🔸 Sağlam yoğun bağırsaq üçün tövsiyələr
Lifli qidalar (meyvə, tərəvəz, yulaf, kəpək) yeyin
Bol su için – qəbizliyin qarşısını alar
Fiziki aktiv olun – bağırsaq hərəkətini artırar
Probiotiklər istifadə edin (kefir, yoqurt, turşu)
Stressi azaldın – İBS kimi pozuntulara təsir edir
Müntəzəm nəcisləmə vərdişi yaradın
Müayinələrə gedin – xüsusən 50 yaşdan sonra kolonoskopiya vacibdir
