Alzheimer Xəstəliyinin Əsas Əlamətləri
✅ Erkən Əlamətlər:
🔹 Son hadisələri və yeni öyrənilən məlumatları unutmaq
🔹 Adi gündəlik fəaliyyətlərdə çətinlik çəkmək
🔹 Tanış yerlərdə itmək və istiqamət hissinin zəifləməsi
🔹 Danışıq və ya yazıda söz tapmaqda çətinlik çəkmək
🔹 Təkrarlanan suallar vermək və eyni mövzunu yenidən soruşmaq
🔹 Əşyaları qeyri-adi yerlərə qoymaq və onları tapmaqda çətinlik çəkmək
✅ İrəliləmiş Alzheimer Əlamətləri:
🔹 Uzaq keçmişi belə xatırlamaqda çətinlik
🔹 İnsanların adlarını və üzlərini tanımama
🔹 Qərar verməkdə çətinlik və məntiqsiz qərarlar vermək
🔹 Şəxsi baxımda çətinlik (geyim, yemək yemək, gigiyena qaydalarına əməl etməmək)
🔹 Halüsinasiyalar və ya paranoya (əşyalarının oğurlandığını düşünmək)
🔹 Hərəkət problemləri və koordinasiya çətinlikləri
💡 Alzheimer irəlilədikcə xəstəlik daha ciddi hala gəlir və insan gündəlik ehtiyaclarını belə qarşılayacaq gücdə olmur.
Alzheimerin Səbəbləri və Risk Faktorları
Alzheimer xəstəliyinin dəqiq səbəbi tam məlum olmasa da, əsasən aşağıdakı faktorlardan qaynaqlanır:
1. Bioloji və Genetik Səbəblər
🔹 Beyində beta-amiloid plakaları və tau proteinlərinin yığılması → Neyronlar arasındakı əlaqəni pozur.
🔹 Genetik faktorlar: Ailədə Alzheimer olan insanlarda risk daha yüksəkdir. (APOE-e4 geni)
🔹 Beyində asetilxolin və digər neyrotransmitterlərin azalması → yaddaş və düşünmə problemləri yaranır.
2. Yaş və Cinsiyyət
🔹 65 yaşdan sonra risk kəskin şəkildə artır.
🔹 Qadınlarda daha çox rast gəlinir (hormon balansı və genetik faktorlar).
3. Həyat Tərzi və Ətraf Mühit Faktorları
🔹 Düzgün qidalanmamaq (B12 vitamini və omeqa-3 çatışmazlığı)
🔹 Yüksək qan təzyiqi və ürək-damar xəstəlikləri
🔹 Hərəkətsiz həyat tərzi və idmansızlıq
🔹 Siqaret və alkoqol istifadəsi
🔹 Baş travmaları (keçmişdə ciddi beyin zədəsi almaq)
💡 Bəzi faktorlar dəyişdirilə bilər və Alzheimer riskini azaltmaq mümkündür!
Alzheimerin Gedişi və Mərhələləri
Alzheimer xəstəliyi 3 əsas mərhələdən keçir və zamanla ağırlaşır:
🔵 1-ci Mərhələ (Erkən Alzheimer – Yüngül):
Son hadisələri unutmaq, eyni sualları təkrarlamaq
Danışıqda və yazıda çətinlik çəkmək
Çətin qərar vermək və planlaşdırmada çətinlik
🟠 2-ci Mərhələ (Orta Dərəcəli Alzheimer):
Tanış yerlərdə belə yolunu tapmaqda çətinlik
İnsanları tanımama və isimləri unutmaq
Paranoya, şübhə, halüsinasiyalar
🔴 3-cü Mərhələ (İrəliləmiş Alzheimer – Ağır):
Yemək yemək, geyinmək və şəxsi baxımda ciddi problemlər
Hərəkət etmə çətinliyi və yataqdan qalxa bilməmək
Tam yaddaş itkisi və ünsiyyətin mümkün olmaması
💡 Xəstəlik irəlilədikcə xəstə tam şəkildə başqalarının köməyinə möhtac qalır.
Alzheimerin Diaqnozu Necə Qoyulur?
📌 Alzheimerin erkən diaqnozu vacibdir, çünki xəstəliyin inkişafını yavaşlatmaq mümkündür!
✅ 1. Neyropsixoloji Testlər:
MMSE (Mini Mental State Examination) – Yaddaş və idrak funksiyalarını ölçür.
MOCA Testi (Montreal Cognitive Assessment) – Düşünmə, diqqət və hafizə problemlərini analiz edir.
✅ 2. Beyin Təsvirləmə Testləri:
MRT və ya KT (Beyin taraması) – Beyindəki struktur dəyişikliklərini yoxlayır.
PET Skan (Pozitron Emissiya Tomoqrafiyası) – Alzheimerə xas protein yığılmasını aşkarlayır.
✅ 3. Qan və Genetik Testlər:
B12 və tiroid hormonları yoxlanılır.
APOE-e4 geni Alzheimer riskini göstərə bilər.
Alzheimerin Müalicəsi Varmı?
🚨 Hal-hazırda Alzheimer üçün tam müalicə yoxdur, lakin bəzi dərmanlar və terapiyalar xəstəliyin irəliləməsini yavaşlada bilər.
✅ 1. Dərman Müalicəsi:
🔹 Donepezil, Rivastigmin, Galantamin – Asetilxolin səviyyəsini artıraraq yaddaş problemlərini azaldır.
🔹 Memantin – Neyrotransmitter balansını qoruyaraq idrak funksiyalarını yaxşılaşdırır.
✅ 2. Beyin Aktivasiyasını Artıran Fəaliyyətlər:
🔹 Kitab oxumaq, sudoku, şahmat və krossvord həll etmək
🔹 Yeni dillər öyrənmək və ya musiqi aləti çalmaq
🔹 Sosial fəaliyyətlərdə iştirak etmək
✅ 3. Sağlam Qidalanma və Həyat Tərzi:
🔹 Omega-3, B12 və D vitamini qəbulunu artırmaq
🔹 Aralıq dənizi pəhrizi (meyvə, tərəvəz, qoz-fındıq, balıq)
🔹 Gündəlik fiziki aktivlik (gəzinti və idman Alzheimer riskini azaldır!)
✅ 4. Ailə və Sosial Dəstək:
🔹 Alzheimer xəstələri üçün xüsusi baxım və rahat mühit yaratmaq
🔹 Xatırlatma kartları və vizual köməklərdən istifadə etmək
🔹 Stressi azaltmaq və rahat atmosfer yaratmaq
📌 Düzgün terapiya və dəstək ilə Alzheimer xəstələrinin həyat keyfiyyətini artırmaq mümkündür.
Alzheimerin Qarşısını Necə Almaq Olar?
🔹 Beyni aktiv saxlamaq üçün davamlı yeni şeylər öyrənmək
🔹 İdman və fiziki aktivlik ilə qan dövranını yaxşılaşdırmaq
🔹 Yüksək qan təzyiqi və diabeti nəzarət altında saxlamaq
🔹 Siqaret və alkoqoldan uzaq durmaq
🔹 Düzgün qidalanma və sosial aktivliklərə qatılmaq
🚨 Erkən müdaxilə və sağlam həyat tərzi Alzheimer riskini azalda bilər! 🧠
