Aorta Anevrizmasının Növləri
1. Torakal Aorta Anevrizması (TAA):
Aortanın sinə boşluğunda yerləşən hissəsində yaranır.
Əlamətləri daha az nəzərə çarpan ola bilər.
2. Abdominal Aorta Anevrizması (AAA):
Aortanın qarın nahiyəsində yerləşən hissəsində inkişaf edir.
Daha geniş yayılmış növüdür.
3. Torakoabdominal Anevrizma:
Həm sinə, həm də qarın nahiyəsini əhatə edir.
Aorta Anevrizmasının Səbəbləri
Ateroskleroz:
Damarların daralması və sərtləşməsi nəticəsində yaranır.
Genetik faktorlar:
Marfan sindromu, Ehlers-Danlos sindromu kimi genetik xəstəliklər.
Yüksək qan təzyiqi:
Damar divarlarına artan təzyiq.
Siqaret çəkmək:
Damar divarlarını zəiflədir və ateroskleroza səbəb olur.
Travmalar:
Yol qəzaları və ya digər fiziki zədələnmələr.
İltihabi xəstəliklər:
Bağ dokusunu təsir edən xəstəliklər (vaskulit).
Yaş və cinsiyyət:
Daha çox 65 yaşdan yuxarı kişilərdə rast gəlinir.
Aorta Anevrizmasının Əlamətləri
Torakal Aorta Anevrizmasının Əlamətləri:
Sinə və ya kürək ağrısı.
Nəfəs darlığı.
Öskürək və ya xırıltı.
Səsin xırıltılı olması.
Abdominal Aorta Anevrizmasının Əlamətləri:
Qarının aşağı hissəsində pulsasiya edən kütlə.
Qarında və ya beldə ağrı.
Həzm problemləri (şişkinlik, ürəkbulanma).
Yırtılma Əlamətləri:
Ani və şiddətli ağrı (sinədə, qarında və ya beldə).
Şüurun itməsi.
Tənəffüs çətinliyi.
Qan təzyiqinin düşməsi.
Aorta Anevrizmasının Diaqnozu
1. Fiziki müayinə:
Qarında pulsasiya edən kütlə hiss edilə bilər.
2. Görüntüləmə müayinələri:
Ultrasonoqrafiya: Abdominal anevrizmanı aşkarlamaq üçün.
Maqnit rezonans tomoqrafiyası (MRT): Anevrizmanın ölçüsü və yerini müəyyən edir.
Kompyuter tomoqrafiyası (KT): Daha dəqiq görüntü üçün.
Angioqrafiya: Damarların qan axınını qiymətləndirmək üçün.
Aorta Anevrizmasının Müalicəsi
1. Müşahidə və Nəzarət
Kiçik ölçülü və simptom göstərməyən anevrizmalar.
Mütəmadi görüntüləmə və qan təzyiqinin idarə edilməsi.
2. Dərman Müalicəsi
Qan təzyiqini azaldan dərmanlar: Beta-blokatorlar və ACE inhibitorları.
Xolesterini azaldan dərmanlar: Statinlər.
3. Cərrahi Müdaxilə
Açıq cərrahiyyə: Anevrizma çıxarılır və yerinə süni damar (graft) yerləşdirilir.
Endovaskulyar stent-graft (EVAR): Minimal invaziv prosedurla stentin yerləşdirilməsi.
Risklər və Fəsadlar
Yırtılma (ruptura):
Həyati təhlükəli daxili qanaxmaya səbəb olur.
Diseksiyon:
Aortanın daxili qatlarının qopması, qan axınının pozulması.
Tromboz:
Anevrizma daxilində qan laxtalarının yaranması və damar tıxanması.
Aorta Anevrizmasının Qarşısını Alma Yolları
Siqareti tərgitmək:
Damar sağlamlığını qorumaq üçün vacibdir.
Qan təzyiqini nəzarətdə saxlamaq:
Yüksək təzyiq damar divarlarını zəiflədir.
Sağlam qidalanma:
Duz, doymuş yağlar və şəkər qəbulunu azaldın.
Tərəvəz, meyvə və liflə zəngin qidalar yeyin.
Müntəzəm fiziki fəaliyyət:
Ürək-damar sağlamlığını qorumağa kömək edir.
Xolesterini idarə etmək:
Qan xolesterini normada saxlamaq üçün həkim məsləhəti ilə dərman istifadə edin.
Müntəzəm tibbi müayinələr:
Xüsusilə yüksək risk altında olanlar (65 yaşdan yuxarı kişilər, siqaret çəkənlər).
Hansı Hallarda Həkimə Müraciət Etmək Lazımdır?
Sinə, qarın və ya kürəkdə şiddətli və davamlı ağrı.
Qarında pulsasiya edən kütlə hiss olunursa.
Ani şüur itkisi və ya təzyiqin düşməsi əlamətləri.
Aorta anevrizması erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə idarə edilə bilər. Yüksək risk faktorları olan şəxslər mütəmadi tibbi nəzarət altında olmalı və sağlam həyat tərzini mənimsəməlidirlər. Vaxtında aşkarlanmadığı halda, anevrizmanın yırtılması həyati təhlükəyə səbəb ola bilər. Hər hansı şübhəli simptom varsa, dərhal tibbi yardıma müraciət edin.
