Azospermiya Nədir?
Azospermiya, sperma testində spermatozoidlərin tapılmaması ilə xarakterizə olunur. Kişinin ejakülatında (sperma) heç bir spermatozoid olmadığı üçün bu vəziyyət, fertillik problemlərinə yol açır.
Azospermiya yüksək təzyiq və ya genetik amillərlə əlaqəli ola bilər, həmçinin anadangəlmə xəstəliklər və ya müxtəlif xəstəliklər bu vəziyyətə səbəb ola bilər.
Azospermiya Növləri:
Azospermiya, əsasən iki kateqoriyaya ayrılır: obstruktiv və non-obstruktiv.
Obstruktiv Azospermiya:
Obstruktiv azospermiya, spermatozoidlərin testislərdə istehsal edildiyi, lakin sidik kanallarında bir maneə səbəbindən ejakülatda çıxmaması halıdır.
Bu vəziyyət, sidik borusunun və ya təbii mayenin keçməsini maneə törədən bir problem nəticəsində baş verir. Məsələn, vas deferens (sperm kanalı) və ya epididimis (sperm saxlama yerində) yaranan bir tıxanma səbəbiylə spermanın çıxışı maneə törədilə bilər.
Genetik xəstəliklər, kəskin infeksiyalar və ya cərrahi müdaxilələr obstruktiv azospermiya səbəb ola bilər.
Non-Obstruktiv Azospermiya:
Non-obstruktiv azospermiya, spermanın testislərdə istehsal edilməməsi və ya az istehsal edilməsi ilə bağlıdır.
Bu, testis funksiyasının pozuqluğu və ya genetik amillər (məsələn, Klinefelter sindromu), hormon pozuntuları və ya genetik mutasiyalar səbəbindən meydana gələ bilər.
Testis toxumasının zədələnməsi və ya hormonların qeyri-bərabər paylanması da sperma istehsalını təsir edə bilər.
Azospermiya Əlamətləri:
Azospermiya adətən simptomsuz ola bilər, yəni bir kişi heç bir ağrı və ya fiziki narahatlıq hiss etməyə bilər. Bununla birlikdə, bəzi hallarda azospermiya ilə əlaqədar aşağı testosteron səviyyələri və ya güclü hormon pozğunluqları kimi digər əlamətlər də ola bilər. Bunlara ereksiya problemi, azalma cinsi istək və ya yüksək bədən yağı kimi əlamətlər daxil ola bilər.
Azospermiya Səbəbləri:
Genetik Amillər:
Klinefelter sindromu və ya Y-xromosom defisiti kimi genetik xəstəliklər, kişilərdə azospermiya yarada bilər. Bu vəziyyətlər, testis funksiyalarını təsir edərək spermatozoid istehsalını məhdudlaşdırır.
İnfeksiyalar və Cərrahi Müdaxilələr:
Epididimit (testis iltihabı) və orchit (yeni doğulmuşlarda testis infeksiyası) kimi infeksiyalar, spermanın kanallarda hərəkət etməməsi və ya sperm istehsalının pozulmasına səbəb ola bilər.
Keçirilmiş cərrahiyyə əməliyyatları (məsələn, varikosel əməliyyatı və ya vasektomiya) nəticəsində sperm kanallarında obstruksiya meydana gələ bilər.
Hormonal Problemlər:
Yüksək prolaktin səviyyəsi və ya az testosteron kimi hormon pozğunluqları, sperm istehsalını əngəlləyə bilər.
Hormonlar, testislərdəki sperm istehsalını və funksiyasını idarə edir, buna görə də hormonal pozğunluqlar azospermiya ilə nəticələnə bilər.
Çevresel Amillər:
Yüksək temperatur (məsələn, testislərə çox isti təsir edən şəraitlər), kimyəvi maddələrə məruz qalma və ya radiasiya kimi ətraf mühit amilləri də azospermiya riskini artıra bilər.
Sperm Kanallarında Tıxanma:
Obstruktiv azospermiya, sperm kanallarının bir növ tıxanması səbəbindən baş verir. Genetik xəstəliklər, infeksiyalar, cərrahi müdaxilələr və ya damar anomaliyaları səbəbindən bu tıxanma yaranabilir.
Azospermiya Diaqnozu:
Sperma Analizi:
Azospermiya, sperma analizi vasitəsilə aşkar edilir. Bu testdə sperma mayesi mikroskop altında incələnir və spermatozoidlərin olub olmadığı təyin edilir.
Ultrasəs və görüntüləmə:
Ultrasəs müayinəsi, testislərin vəziyyətini və kanallardakı tıxanmaları yoxlamağa kömək edir.
Hormon Testləri:
Testosteron, FSH (folikül stimulasiya hormonu), LH (luteinizasiya hormonu) və prolaktin kimi hormon səviyyələrinin yoxlanması, non-obstruktiv azospermiya səbəblərini müəyyən etməyə kömək edir.
Genetik Testlər:
Y-xromosom mikrodeletions və ya Klinefelter sindromu kimi genetik xəstəliklər, azospermiya ilə əlaqələndirilə bilər. Genetik testlər vasitəsilə bunlar aşkar edilə bilər.
Azospermiya Müalicəsi:
Cərrahi Müdaxilə:
Obstruktiv azospermiya üçün, sperm kanallarında tıxanma varsa, cərrahi əməliyyat ilə sperma əldə etmək mümkündür. Bu prosedura vas deferensin bərpası və ya sperm aspirasiya daxildir.
Mikrodiseksiyon testisi (TESE) və testis aspirasiya əməliyyatları, non-obstruktiv azospermiya ilə əlaqəli olan kişilərdə sperm əldə etmək üçün istifadə edilə bilər.
Hormonal Müalicə:
Hormonal müalicə, hormon balansını tənzimləməyə kömək edir və bəzən sperma istehsalını artırmağa kömək edə bilər.
Yardımcı Cinsi Texnologiyalar:
In vitro fertillizasiya (IVF) və intracytoplasmic sperm injection (ICSI) kimi üsullar, kişilərin spermaları ilə yumurtanın birləşdirilməsi üçün istifadə olunur. Bu üsullar, azospermiya olan kişilərin uşaq sahibi olma imkanlarını artırır.
Nəticə:
Azospermiya, kişilərdə sperma olmaması nəticəsində yaranan və sonsuzluqla əlaqəli olan bir vəziyyətdir. Bu, müxtəlif səbəblərdən irəli gələ bilər və hər bir vəziyyətin müalicəsi fərqli ola bilər. Əgər azospermiya şübhəsi varsa, müvafiq müayinələrdən keçmək və müalicə planı hazırlamaq üçün urolog və ya fertillik mütəxəssisi ilə məsləhətləşmək vacibdir.
