Döş Xərçənginin Növləri
Duktal Karsinoma İn Situ (DCIS): Süd kanallarında başlayan və yayılmayan erkən mərhələli döş xərçəngi.
Invaziv Duktal Karsinoma (IDC): Süd kanallarında başlayıb döşün digər hissələrinə yayılan xərçəng.
Lobular Karsinoma İn Situ (LCIS): Süd vəzilərində başlayan və yayılmayan xərçəng.
Invaziv Lobular Karsinoma (ILC): Süd vəzilərində başlayıb döşün digər hissələrinə yayılan xərçəng.
İltihabi Döş Xərçəngi: Daha nadir və aqressiv bir xərçəng növüdür, döşdə şişkinlik və qızartı ilə xarakterizə olunur.
Tripel Negativ Döş Xərçəngi: Hormon reseptorları və HER2 reseptoru mənfi olan bir xərçəng növü.
HER2 Pozitiv Döş Xərçəngi: HER2 geninin çox ifadə edildiyi bir xərçəng növü.
Döş Xərçənginin Səbəbləri və Risk Faktorları
Genetik Yatkınlıq: BRCA1 və BRCA2 kimi gen mutasiyaları döş xərçəngi riskini artırır.
Ailə Tarixi: Ailəsində döş xərçəngi olan qadınlarda risk daha yüksəkdir.
Yaş: Yaşlandıqca döş xərçəngi riski artır.
Hormon Terapisi: Menopoz sonrası hormon terapiyası döş xərçəngi riskini artırabilir.
İlk Menstruasiya və Menopoz Yaşı: Erkən menstruasiya və ya gec menopoz döş xərçəngi riskini artırır.
Reproduktiv Tarix: İlk doğum yaşı və doğum sayısı döş xərçəngi riskini təsir edə bilər.
Alkoqol İstifadəsi: Alkoqol qəbulu döş xərçəngi riskini artırır.
Obezlik və Fiziki Aktivlik: Obezlik və yetersiz fiziki aktivlik döş xərçəngi riskini artırır.
Əlamətlər
Döşdə və ya Qoltuq Altında Yumru: Döşdə və ya qoltuq altında hiss olunan sərt yumru.
Döşdə Dəyişikliklər: Döşün şəklində, ölçüsündə və ya dəri strukturunda dəyişikliklər (məsələn, qabarcıqlanma).
Döş Ucunda Dəyişikliklər: Döş ucunda içəriyə doğru çəkilmə və ya qanlı axıntı.
Döş Dərisində Qızartı və ya Qızarıqlıq: Döş dərisində qızartı, qızarıqlıq və ya iltihab əlamətləri.
Qol Ağrısı və ya Şişkinlik: Döş xərçənginin irəliləmiş mərhələlərində qol ağrısı və ya şişkinlik.
Diaqnostika
Mammografiya: Döşün rentgen şəkli ilə xərçəng əlamətlərini aşkar etmək.
Ultrasonoqrafiya: Döşdəki kütlələrin və ya anomaliyaların ultrason vasitəsilə görüntülənməsi.
MRI (Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası): Daha detallı görüntü.
üləmək üçün istifadə edilən bir metod.
Biopsiya: Döşdəki anormal toxumanın bir nümunəsinin götürülməsi və mikroskop altında xərçəng hüceyrələrinin araşdırılması.
Müalicə Yolları
Döş xərçənginin müalicəsi, xərçəngin mərhələsinə, yerləşməsinə və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişə bilər. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
Cərrahiyyə:
Lumpektomiya: Xərçəngli toxumanın və ətrafdakı az miqdarda sağlam toxumanın çıxarılması.
Mastektomiya: Döşün tamamilə çıxarılması. Bu, bəzən hər iki döşə də tətbiq edilə bilər (ikili mastektomiya).
Sentinel Limfa Düyünü Biopsiyası: Xərçəngin limfa düyünlərinə yayılıb-yayılmadığını yoxlamaq üçün sentinel limfa düyününün çıxarılması.
Axilli Limfa Düyünü Diseksiyası: Limfa düyünlərinə yayılma varsa, qoltuq altındakı limfa düyünlərinin çıxarılması.
Radioterapiya:
Yüksək enerjili radiasiya şüaları ilə xərçəng hüceyrələrini öldürmək və ya böyüməsini yavaşlatmaq üçün istifadə edilir.
Kemoterapiya:
Xərçəng hüceyrələrini öldürmək və ya böyüməsini yavaşlatmaq üçün istifadə edilən dərmanlar. Bu dərmanlar ağız yolu ilə, intravenöz olaraq və ya döş toxumasına birbaşa tətbiq edilə bilər.
Hormonoterapiya:
Hormona həssas xərçənglərin müalicəsində istifadə edilir. Bu, hormon səviyyələrini dəyişdirən və ya xərçəng hüceyrələrinin hormona bağlanmasını əngəlləyən dərmanlar vasitəsilə həyata keçirilir.
Məqsədli Terapiya:
Xərçəng hüceyrələrindəki spesifik molekulyar hədəflərə yönələn dərmanlar. Bu dərmanlar, HER2-pozitiv döş xərçəngində olduğu kimi müəyyən zülalları hədəf alır.
İmmunoterapiya:
Bədənin immun sistemini xərçəngə qarşı mübarizəyə stimullaşdıran dərmanlar.
Profilaktika və Erken Aşkarlama
Mammografiya: 40 yaşdan etibarən müntəzəm olaraq mammografiya çəkdirmək erkən diaqnoz üçün vacibdir.
Öz-özünə Döş Müayinəsi: Qadınlar müntəzəm olaraq döşlərini yoxlayaraq anormallıqları erkən aşkar edə bilərlər.
Sağlam Həyat Tərzi: Sağlam qidalanmaq, müntəzəm məşq etmək və alkoqol istifadəsini məhdudlaşdırmaq döş xərçəngi riskini azalda bilər.
Genetik Testlər: Ailəsində döş xərçəngi tarixi olan qadınlar üçün genetik testlər faydalı ola bilər.
Döş xərçəngi ciddi və həyati təhlükə yaradan bir xəstəlikdir, lakin erkən diaqnoz və müasir müalicə metodları ilə bu xəstəlik uğurla müalicə edilə bilər. Döş xərçənginin əlamətlərini erkən aşkar etmək və müntəzəm tibbi yoxlamalardan keçmək vacibdir. Əgər döş xərçəngi ilə bağlı hər hansı bir narahatlıq və ya simptomlar yaşayırsınızsa, dərhal bir həkimə müraciət edin.
