Fistulanın Növləri
1. Anorektal Fistula
Anus və dərinin səthi arasında yaranan tuneldir.
Əsasən anal abseslərin nəticəsi olaraq meydana gəlir.
2. Enterokutan Fistula
Bağırsaq ilə dərinin səthi arasında keçid əmələ gəlməsi.
3. Vezikovaginal Fistula
Sidik kisəsi və vajina arasında yaranan anormal keçid.
4. Trakeo-ezofageal Fistula
Nəfəs borusu (trakea) ilə yemək borusu (ezofagus) arasında keçid.
5. Kolovaginal Fistula
Qalın bağırsaq ilə vajina arasında yaranan keçid.
6. Arteriovenoz Fistula
Arteriya və vena arasında anormal əlaqə.
Fistulanın Əsas Səbəbləri
İnfeksiyalar:
Əsas səbəb infeksiyalar nəticəsində yaranan abseslərdir.
Travmalar:
Fiziki zədələnmələr, cərrahi müdaxilələr və ya doğum zamanı yaranan travmalar.
İltihablı Xəstəliklər:
Crohn xəstəliyi, divertikulit, ülseratif kolit kimi xəstəliklər fistulaya səbəb ola bilər.
Şişlər:
Xərçəng və ya benign kütlələrin böyüməsi fistula əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər.
Cərrahi Əməliyyatlar:
Bağırsaq və ya pelvik bölgədə keçirilmiş əməliyyatlardan sonra inkişaf edə bilər.
Fistulanın Simptomları
1. Ümumi Simptomlar
Bədən səthində və ya dəri altında ağrılı, qızarmış və şişkin sahə.
Dəridən irinli və ya qanlı axıntı.
Pis qoxulu ifrazat.
Xroniki ağrı.
2. Lokal Simptomlar
Anorektal Fistula:
Anus ətrafında ağrılı şişlik.
Qızdırma və üşütmə.
Vezikovaginal Fistula:
Vajinadan sidik axması.
Sidik yollarında infeksiyalar.
Enterokutan Fistula:
Qarın dərisindən həzm mayelərinin axması.
Qidalanma problemləri və bədəndə elektrolit balansının pozulması.
Trakeo-ezofageal Fistula:
Udqunma zamanı öskürək.
Yeyilən və içilən qidaların nəfəs borusuna keçməsi.
Fistulanın Müalicəsi
Fistulanın müalicəsi onun növünə, yerləşdiyi bölgəyə və səbəb olan faktora görə dəyişir.
1. Cərrahi Müdaxilə
Fistulotomiya:
Fistula kanalı açılır və təmizlənir.
Seton Texnikası:
Xüsusilə anorektal fistulalarda fistula kanalının bağlanması üçün istifadə olunur.
Plastik Cərrahiyyə:
Mürəkkəb fistulalarda dərini və toxumaları bərpa etmək üçün istifadə edilir.
Fibrin Yapışdırıcı və ya Plug:
Fistula kanalını bağlamaq üçün bioloji materiallar tətbiq edilir.
2. Dərman Müalicəsi
Antibiotiklər:
İnfeksiyanın müalicəsi üçün.
Anti-iltihab Dərmanlar:
Crohn xəstəliyi və ya iltihablı vəziyyətlərdə.
İmmunsupressorlar:
İltihablı bağırsaq xəstəliklərində.
3. Endoskopik Müalicə
Qastrointestinal fistulalarda endoskopik üsullar vasitəsilə fistula kanalının bağlanması.
4. Dəstək Müalicəsi
Qidalanma:
Bağırsaq fistulalarında qidalanma və maye-elektrolit balansının qorunması.
Drenaj:
İrinli fistulalarda axıntının drenaj olunması.
Fistuladan Qaçınma Yolları
Erkən Diaqnoz:
İnfeksiyalar və iltihablı xəstəliklərin erkən müalicəsi.
Gigiyena:
Anal bölgənin gigiyenasına diqqət yetirmək.
Sağlam Həyat Tərzi:
İltihablı xəstəliklərin riskini azaltmaq üçün balanslı qidalanma və stresin idarəsi.
Cərrahi Nəzarət:
Əməliyyat sonrası müntəzəm tibbi nəzarət.
Nəticə
Fistula, müxtəlif səbəblərdən yaranan ciddi bir xəstəlikdir və vaxtında müalicə edilmədikdə xroniki hala keçə bilər. Əsas simptomlar ağrı, şişkinlik və pis qoxulu ifrazatlardır. Diaqnoz qoyulduqda müvafiq müalicə üsulları, xüsusilə cərrahi müdaxilə ilə effektiv şəkildə müalicə edilə bilər. Erkən tibbi nəzarət və gigiyena tədbirləri fistula inkişafının qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.
