🧠 Koqnitiv Davranış Terapiyasının Əsas Prinsipi
“Necə düşündüyümüz – necə hiss etdiyimizi və necə davrandığımızı müəyyən edir.”
Məsələn:
“Səhv etsəm, hamı məni axmaq sanacaq” – bu düşüncə qorxuya, panikaya və çəkinməyə səbəb ola bilər.
KDT bu cür reallığa uyğun olmayan avtomatik düşüncələri tapır və onları daha real və faydalı düşüncələrlə əvəz etməyə kömək edir.
🔄 KDT necə işləyir?
Mənfi avtomatik düşüncələrin aşkarlanması
Bu düşüncələrin emosional və davranış təsirlərinin təhlili
Alternativ, daha rasional və funksional düşüncələrin qurulması
Davranışların dəyişdirilməsi üçün praktik məşqlər və tapşırıqlar
🛠 KDT hansı problemlərdə istifadə olunur?
Anksiyete pozuntuları (panik atak, sosial fobiya, GAD)
Depressiya
Obsessiv-kompulsiv pozuntu (OKP)
Posttravmatik stress pozuntusu (TSSB)
Yuxu pozğunluqları
Özgüvən və özünü tənqid etmə
Qorxular və fobiyalar
Yemək pozuntuları (anoreksiya, bulimiya və s.)
🧩 KDT Seansında Nələr Olur?
Problemlərin gündəlik həyata təsiri araşdırılır
“Hansı düşüncələr bu duyğulara səbəb olur?” – sualına cavab axtarılır
Düşüncə gündəliyi tutulur
Seanslararası ev tapşırıqları verilir (məs: qorxulan situasiyaya yaxınlaşmaq)
Dəyişiklik kiçik addımlarla həyata keçirilir
📅 Seansların sayı və müddəti
Adətən 12–20 seans arası
Hər seans 45–60 dəqiqə davam edir
Qısa müddətli və hədəf yönümlü terapiya sayılır
Uğurlu nəticələr çox hallarda ilk 6–8 seansda görünür
📘 KDT-də istifadə olunan bəzi texnikalar:
TexnikaNə üçündür
Koqnitiv yenidən qurmaMənfi və qeyri-real düşüncələri dəyişdirmək
Düşüncə gündəliyiAvtomatik düşüncələri izləmək və yazmaq
Ekspozisiya (qorxulan şeyə yaxınlaşma)Fobiyaları və qorxuları zəiflətmək
Davranış aktivləşməsiPassivlik və depressiv davranışları dəyişdirmək
Relaksasiya və nəfəs məşqləriStress və anksiyete ilə mübarizə aparmaq
✅ KDT-nin Üstünlükləri
Elmi cəhətdən sübut edilmiş təsirlilik
Qısa müddətli və strukturlaşdırılmışdır
Öz-özünə kömək bacarıqlarını inkişaf etdirir
“Müalicə olunmaq” yox, “təcrübə ilə dəyişmək” əsasdır
Pasiyent terapevtlə aktiv əməkdaşlıq içində olur
🔔 Kimlər üçün uyğundur?
Öz düşüncə və duyğularını analiz edə bilən
Dəyişiklik üçün hazır və motivasiyalı olan
Seansdankənar tapşırıqları yerinə yetirə bilən
Konkret problemi olan və bu problemin gündəlik həyata təsirini hiss edən şəxslər üçün çox uyğundur
💬 Nümunə düşüncə – KDT yanaşması:
Avtomatik düşüncəKDT-də dəyişdirilmiş versiya
“Heç kim məni sevmir”“Bəzi insanlar məni bəyənməyə bilər, amma hamı deyil”
“Əgər səhv etsəm, hər şey batar”“Səhv etmək öyrənmək üçün fürsətdir”
“Panik atak keçirirəmsə, öləcəyəm”“Bu narahatlıqdır, təhlükəli deyil və keçəcək”
📌 Nəticə
Koqnitiv Davranış Terapiyası, düşüncə və davranışlarımızın həyatımıza təsirini anlamağa və onları faydalı şəkildə dəyişməyə kömək edən güclü bir psixoterapiya metodudur. Özünü daha yaxşı tanımaq, emosional problemlərlə başa çıxmaq və daha balanslı bir həyat tərzi qurmaq üçün əla bir yoldur.
